2 Eylül tarihinde, Özbekistan’ın bağımsızlığının 25. yıldönümünden bir gün sonra, Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov’un 78 yaşında vefat ettiği duyurulmuştu. İslam Kerimov, 25 yıl önce bağımsızlığını kazanmasından bu yana Özbekistan’ın ilk ve tek cumhurbaşkanıydı. Bu gelişme üzerine, Uzbekistan’da ne olacağı sorusu dünyanın gündem maddelerinden birisi haline gelmiştir.

Bilindiği üzere, Özbekistan 31 Ağustos 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmiş ve böylece Sovyetler Birliği’den bağımsızlığını ilan eden ilk Orta Asya ülkesi olmuştur. Daha önce Özbek Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin son cumhurbaşkanı olan İslam Kerimov 29 Aralık 1991’de yeni Özbekistan Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olarak seçilmiş ve cumhurbaşkanlığı görevini vefatına kadar sürdürmüştür.

Kerimov’un cumhurbaşkanlığı döneminde, Özbekistan hem Orta Asya’nın hem de dünyanın önemli ülkelerinden biri olma konumunu sürdürmüştür. Özbekistan, Kerimov yönetiminde bölgesel barış ve istikrar bakımından önem kazanmıştır. Birçok eski Sovyet ülkesi Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra çalkantılarla karşı karşıya kalırken Kerimov’un cumhurbaşkanlığında Özbekistan iç istikrarını korumayı başarmıştır. Kerimov, etnik, dinsel ve aşiretler arası çekişmeler bakımından hassas bir bölgede yer alan Özbekistan’da aşırıcılık ve radikalizme karşı taviz vermemiş, böylece Özbekistan terörle mücadele önem teşkil eden bir ülke konumuna erişmiştir.

Kerimov’un ölümünün ardından, Özbekistan'ın birçok Orta Asya Cumhuriyetiyle ilgili genel kaygılar olan siyasi belirsizlik ve çalkantılar yaşayacağına dair endişeler dile getirilmeye başlamıştır. Ancak, 2006 yılında Türkmenistan’ın uzun süreli Devlet Başkanı Türkmenbaşı Saparmurat Niyazov’un vefatı sonrasında Gurbangulu Berdimuhamedov’un görevi devralış sürecinde olduğu gibi, Özbekistan’da da sorunsuz bir geçiş dönemi yaşanacağı görülmektedir.

Kerimov’un vefatından yaklaşık bir hafta sonra, Özbek meclisinin halen başbakan olarak görev yapan Şevket Mirziyoyev’i geçici Cumhurbaşkanı olarak atanmasına dair bir kararı onayladığı bildirilmiştir. Bu kararın, anayasaya göre geçici cumhurbaşkanlığı görevine gelmesi gereken Meclis Başkanı Nigmatilla Yuldaşev’in bu görevi reddederek Mirziyoyev’in tecrübesinden dolayı bu makam için “daha uygun aday” olduğunu belirtmesi sonrasında alındığı bildirilmiştir.[1] Bu gelişmeden bir gün sonra da, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 4 Aralık 2016 tarihinde yapılacağı açıklanmıştır.[2]

Seçim duyurusunun yapılmasın, Özbekistan’da cumhurbaşkanı adayı gösterme hakkına sahip dört siyasi parti yaklaşan cumhurbaşkanlığı seçimleri için adaylarını belirlemeye başlamıştır. Özbek meclisinde en çok koltuğa sahip olan ve geçmiş iki cumhurbaşkanlığı seçiminde İslam Kerimov’u aday gösteren Liberal Demokrat Partisinin aday olarak gösterdiği Şevket Mirziyoyev’in önümüzdeki cumhurbaşkanlığı seçiminin galibi olacağına dair yaygın bir görüş bulunmaktadır. Birçok gözlemci ve analist, 2003 yılından beri Başbakanlık görevini yürüten halihazırda geçici cumhurbaşkanlığı makamındaki Mirziyoyev’i seçilme ihtimali en yüksek cumhurbaşkanlığı adayı olarak görmektedir.

Mevcut duruma bakıldığında, cumhurbaşkanlığı seçimine giden sürecin herhangi bir çalkantı emaresi olmaksızın sorunsuz bir şekilde ilerlediği görülmektedir. Son gelişmeler, Kerimov gibi bir liderden sonra Özbekistan’da belirsizlik ve çalkantılar yaşanacağına dair kaygıların vücut bulmadığını göstermektedir. Özbekistan’daki gelişmeler ve öncesindeki Türkmenistan örneği, Orta Asya Cumhuriyetlerinin nispi bir olgunluğa eriştiğini ortaya koymaktadır. Tüm bunlar, Orta Asya’da demokratik süreçlerin barışçıl ve istikrarlı bir şekilde yürütülebileceğinin göstergesidir.

Fotoğraf: Anadolu Ajansı