Soğuk savaşın sona ermesi dünya siyasetinin yeni bir düzene evrilmesi gibi uluslararası sonuçları bakımından sıkça tartışılmaktadır. Bölgeselciliğin öne çıktığı şu günlerde, soğuk savaş Balkanlar’da geriye kemikleşmiş sorunlar miras bırakmıştır. Bunların içinde özellikle sorunun sebep olduğu sonuçlar bakımından ülkesel, bölgesel ve hatta uluslararası düzeyde öneme sahip sorunların başlıcası Makedonya ve Yunanistan arasındaki isim sorunudur.
Daha önceki yazılarımızda da değindiğimiz gibi, sorunun temel sebebi tarihseldir. İlk Çağ’da bugünkü Kuzey Yunanistan topraklarında kurulan Makedon devleti M.Ö. 4. yüzyılda bütün antik Yunan dünyasına hakim olmuş ve Büyük İskender’in fetihleriyle Helen kültürünü oldukça geniş bir coğrafyaya yaymıştır. Bugün bile Yunanlılar için antik Makedonya ulusal tarihin bir parçası kabul edilmektedir[1]. Makedonya 1991’de bağımsız olmasının ardından kendini Makedonya’nın varisi olarak kabul etmiş; ulusal sembollerini ve ulus inşa süreçlerini bu çizgide gerçekleştirmiştir. Yunanistan ise bu durumu kendi topraklarında yer alan Ege Makedonya’sına yönelik yayılmacı bir tutum olarak ele almıştır. Öyle ki Yunan kamuoyunda Makedonya’nın uzun vadede Ege Makedonya’sına yönelik toprak talepleri olabileceği olasılığı bile konuşulmuştur. Bunun sonucunda Yunanistan’ın ilk tepkisi ekonomik ambargolar uygulamak ya da ikili ilişkileri sınırlamak olsa da, bununla yetinmemiştir. Makedonya’nın NATO ve AB’ye üyeliği söz konusu olduğunda Yunanistan veto oyu vererek Makedonya’nın uluslararası entegrasyonunun önünü tıkamaktan çekinmemiştir.
Ciddi uluslararası çabaların yanı sıra her iki ülkede de sorunun çözümüne daha ılımlı bakan ve sorunun artık iki ülke içinde gün geçtikçe içinden çıkılamaz hale geldiğini açıkça ifade eden iktidarların başa geçmesi 17 Haziran 2018’de Prespa Anlaşmasının imzalanmasıyla[2] çözüme göz kırpmıştır. Çözülmüştür gibi kesin bir ifadeyi anlaşmanın imzalanmasıyla beraber kullanamama sebebimiz ise anlaşmanın her iki ülkede de protestolara, muhalefet partilerinin itirazlarına sebep olmasıdır ve her iki ülkede anlaşmanın meclisten geçmesi oldukça uzun ve belirsiz bir sürecin sonucunda olmuştur. Bilindiği üzere uluslararası anlaşmaların yürürlüğe girebilmesi için ilgili ülke meclislerince onaylanması bir zorunluluktur. Buna ilaveten her iki ülkede anlaşmanın imzalanmasıyla yaygın protestolar yapılmış, anlaşmadan her iki ülkenin de kamuoyu tatmin olmamıştır. Bu süreçle ilgili bölge uzmanları da analizlerinde zaman zaman karamsarlığa kapılmış, anlaşmanın ölü doğan bir anlaşma mı olduğu tartışılmıştır.
Kısaca anlaşmanın içeriğini hatırlamak gerekirse: Birkaç farklı isim önerisi üzerinde görüşmeler gerçekleştiren taraflar sonunda “Kuzey Makedonya Cumhuriyeti” üzerinde uzlaşmıştır. 17 Haziran’da iki tarafın dışişleri bakanlarınca imzalanan anlaşmada Makedonya’nın resmi adını bu şekilde değiştirmesi ve bundan böyle her ortamda yeni adını kullanması kararlaştırılmıştır. Makedonya vatandaşlarının pasaportlarındaki uyruk kısmında “Makedonyalı/Kuzey Makedonya vatandaşı” şeklinde ikili bir kullanıma gidilmesi benimsenirken İngilizcede hem Makedon hem de Makedonyalı anlamına gelen “Macedonian” kelimesinin etnisite ve resmi dili belirtmek için kullanılabileceği ifade edilmiştir (Madde 7). Anlaşmada ayrıca karşılıklı iyi niyet, egemenlik ve toprak bütünlüğüne saygı ve ikili ilişkilerin geliştirilmesi gibi konulara ilişkin birçok madde yer almıştır[3].
Anlaşma Makedonya’da halk protestolarına, muhalefetin ve hatta cumhurbaşkanının itirazlarına rağmen, anlaşma imzalandıktan yaklaşık yedi ay sonra 11 Ocak 2019’da meclisten geçmiştir[4]. Makedonya’da bu sancılı süreci daha detaylı anlatan “Makedonya İsim Değişikliği: Farklı Çıkarlar, Farklı Perspektifler”[5] başlıklı yazımızda konu daha detaylı bir biçimde ele alınmıştır. Tahmin edileceği gibi özellikle NATO ve AB anlaşmanın Makedonya’da yasallaşmasını büyük bir sevinçle değerlendirmiştir. Örneğin, ABD Üsküp Büyükelçisi Jess Baily, ABD’nin bu kararı selamladığını ifade ederken, Prespa anlaşmasının onaylanmasını tarihi bir an olarak değerlendirmiştir[6]. Yunanistan’da da anlaşma mecliste milliyetçi grupların sokaklarda eylemleri sürerken görüşülmüştür. Yunanistan muhalefeti de anlaşmayı Yunanistan için bir yenilgi olarak tanımlasa da anlaşma 25 Ocak 2019’da Yunan Meclisi’nde onaylanmıştır[7]. AB Konseyi Başkanı Donald Tusk anlaşmayı "Hayal güçleri vardı, risk aldılar, daha büyük iyi için kendi çıkarlarını feda etmeye hazırdılar. İmkansız görev başarıldı" sözleriyle tebrik etmiştir[8]. Anlaşmanın meclislerde karşılıklı olarak kabulünün ardından ülkeler arasında iyi niyete yönelik mesajlar verilmiştir.
Tüm bu süreçte Makedonya’nın en temel motivasyonun AB ve NATO üyeliği olduğu söylenebilir. Brüksel’de 6 Şubat 2019’da Makedonya’nın NATO’ya katılım protokolü imzalandı[9]. Hemen ardından 8 Şubat’ta ise Yunanistan'da parlamento, Makedonya'nın NATO'ya girmesini öngören anlaşmayı onayladı[10]. Böylece Makedonya, öngörüldüğü şekilde, ilk onayını Yunanistan’dan almış oldu. Makedonya 2008’den beri NATO’nun tüm standartlarını sağlamış olmasına rağmen isim sorunu yüzünden örgütün bir parçası olamıyordu. Ülke NATO’ya üyelik kapsamında NATO’nun bütçesine yaklaşık 1,2 milyon Euro katkı sağlayacak[11].
Türkiye, Makedonya’yı bağımsızlığının ardından resmi adıyla tanıyan ilk ülkelerden biridir. Ülkenin isim değişikliği için yapılan dayatmalara karşı çıkan Türkiye tüm bu süreçte buna Makedonya toplumunun karar vermesi gerektiğini vurgulamıştır. Türkiye diğer Balkan ülkelerinde olduğu gibi Makedonya’nın Avrupa-Atlantik kurumlarına üyeliğini de bölgenin refah ve istikrarı için her zaman desteklemiştir. İsim sorununun çözülmesi ülkenin bu kurumlara üyeliğini hızlandıracağından Türkiye açısından olumlu bir gelişme olacaktır.
[1] Mehmet Uğur Ekinci, “Makedonya İsim Sorunu Çözülüyor (Mu?)”. SETA Perspective. Sayı: 204 (2018 Haziran), 1. (erişim 15.02.2019)
[2] “Macedonia and Greece Sign Historic Deal on Name Change” son güncelleme 17 Haziran, 2018
https://www.nytimes.com/2018/06/17/world/europe/greece-macedonia-name-dispute.html
[3] “Final Agreement for the Settlement of the Differences as Described in the United Nations Security Council Resolutions 817 (1993) and 845 (1993), the Termination of the Interim Accord of 1995, and the Establishment of a Strategic Partnership between the Parties”, Ekathimerini, 12 Haziran 2018. (erişim tarihi 15.02.2019)
[4] “Macedonia Implements Prespa Agreement” son güncelleme: 12 Ocak, 2019
https://www.state.gov/secretary/remarks/2019/01/288445.htm
[5] Vuslat Nur Şahin, “Makedonya İsim Değişikliği: Farklı Çıkarlar, Farklı Perspektifler”. AVİM, Sayı:29/2018 (2019 Eylül), 1 (erişim tarihi 16.02.2019)
[6] “Uluslararası Camiadan Makedonya’ya Tebrik Mesajları” son güncelleme 11 Ocak, 2019
http://www.yenibalkan.com/tr/makedonya/uluslararasi-camiadan-makedonya-ya-tebrik-mesajlari
[7] “Greece Ratifies Prespa Agreement” son güncelleme 25 Ocak, 2019
https://www.state.gov/secretary/remarks/2019/01/288583.htm
[8] “Yunan parlamentosu, Makedonya isim anlaşmasını onayladı” son güncelleme 25 Ocak, 2019 https://tr.sputniknews.com/avrupa/201901251037296094-yunan-parlamentosu-makedonya-isim-anlasmasini-onayladi/
[9] “Macedonia signs NATO agreement” son güncelleme 7 Ocak, 2019
https://www.politico.eu/article/macedonia-signs-nato-agreement/
[10] “Yunan meclisinden Makedonya'ya NATO vizesi” son güncelleme 8 Şubat, 2019
https://www.dw.com/tr/yunan-meclisinden-makedonyaya-nato-vizesi/a-47436966
[11] “NATO Üyeliği Yılda 1,2 Milyon Euro’ya Mal Olacak” son güncelleme 7 Şubat, 2019
http://www.yenibalkan.com/tr/makedonya/nato-uyeligi-yilda-1-2-milyon-euro-ya-mal-olacak
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
TÜRKPA KURULUŞUNUN 10.YILINDA İZMİR’DE TOPLANDI
Vuslat Nur ŞAHİN 22.11.2018 -
G20 VE XİAMEN’DE GERÇEKLEŞEN 2017 BRICS ZİRVESİ
Vuslat Nur ŞAHİN 15.09.2017 -
BİLGİ NOTU: TÜRKİYE VE KORE: GELİŞEN AVRASYA’DA İKİ KÖPRÜ BAŞI BAŞLIKLI KONFERANS
Vuslat Nur ŞAHİN 30.11.2017 -
KİLİKYA ERMENİ KATOLİKOSLUĞU KOZAN DAVASI BİZE NE ANLATIYOR?
Vuslat Nur ŞAHİN 31.10.2017 -
ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (ŞİÖ) 18. LİDERLER KONSEYİ TOPLANTISI’NA BAKIŞ
Vuslat Nur ŞAHİN 18.06.2018
-
KALİFORNİYA’DA ERMENİ LOBİLERİNİN TÜRKİYE’YE KARŞI YAPTIRIM UYGULANMASINI İSTEDİĞİ TASARI VALİ TARAFINDAN REDDEDİLDİ
AVİM 08.10.2018 -
ERMENİSTAN JEO-STRATEJİK KONUMUNU PAZARLIYOR
Alev KILIÇ 08.11.2012 -
ERMENİ TERÖRÜ CANLANIYOR MU ?
Ömer Engin LÜTEM 05.12.2010 -
DAĞLIK KARABAĞ’DAKİ ‘SEÇİMLER’
Ali Murat TAŞKENT 04.10.2015 -
TARİHİ VE HUKUKİ GERÇEKLİK ADINA HUKUKÇU BRUCE FEİN’DEN BİR MEKTUP
AVİM 08.06.2023
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"TÜRKİYE’DE AYDINLARIN ERMENİ SORUNUNA YAKLAŞIMI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER" BAŞLIKLI KONFERANS