Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı, ABD ve Katar’da başlatılan birçok LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) projesinin tamamlanma aşamasına geldiğini ve gelecek yıldan itibaren yeni LNG kapasitelerinin faaliyete girmeye başlaması ve dolayısıyla da gaz fiyatlarının düşmesi ile bundan Avrupa ülkeleri, Türkiye, Hindistan ve Japonya gibi gaz ithalatçısı ülkelerin yararlanacağını ifade etmiştir.[1] OAPEC’in LNG Piyasası Raporu’na göre küresel LNG ihracatı; daha az yeni proje, sınırlı üretim kapasitesi ve Batı’nın uyguladığı yaptırımlar gibi sebeplerle önceki yıla kıyasla yüzde 1,6 artışla 2020’den bu yana en yavaş büyümesini kaydetmiştir. ABD en fazla LNG ihracatı yapan ülke konumunu korurken onu Katar takip etmektedir. Ayrıca raporda LNG talebinin Avrupa’da düşerken Asya’da arttığına yer verilerek piyasadaki değişen dinamiklere dikkat çekilmiştir. Avrupa’nın LNG ithalatı yüzde 18,1 azalarak 2022 yılında başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan bu yana ilk kez düşmüştür. ABD, Avrupa’nın en büyük LNG tedarikçisi olarak ithalatının yüzde 43’ünü karşılamıştır.[2]

Shell’in yayınladığı yıllık rapora göre küresel LNG talebinin 2040 yılına kadar yaklaşık yüzde 60 oranında artacağı tahmin edilmektedir. Dünyadaki kalkınma ve karbonsuzlaşma hedefleri doğrultusunda elektrik üretimi, sanayi, ulaştırma, ısıtma ve soğutma alanlarındaki gaz ihtiyacı giderek artmaktadır. Asya’daki ekonomik büyüme de bu talebi artırmaktadır. Çin ve Hindistan, artan talebe yönelik olarak LNG ithalat kapasiteleri ile altyapılarını geliştirmektedirler. Tedarik tarafına bakıldığında bu artan talebi karşılamak için 2030 yılına kadar 170 milyon tondan fazla yeni LNG arzının olacağı öngörülse de yeni LNG projelerinin başlangıç zamanları belirsizdir. Ayrıca raporda 2024 yılındaki LNG arzının son on yıldaki en düşük artışı yaşadığı görülmektedir.[3]

Doğalgaz piyasalarındaki bu dalgalanmalar, Avrupa Birliği (AB) ülkelerini olumsuz yönde etkilemektedir. 2025 yılındaki doğalgaz fiyatları, son iki yılın en yüksek seviyelerindedir. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, ABD’den ithal edilen LNG’nin daha ucuz bir alternatif olduğunu ifade etmektedir.[4] Buna karşın mevcut fiyatların Rusya-Ukrayna Savaşı öncesi dönemden yaklaşık iki kat fazla olduğu görülmektedir. AB’nin gaz depolama oranının geçen yıla kıyasla yüzde 36 (yaklaşık 24 milyar metreküp) daha düşük oluşu da fiyatlar üzerinde yukarı yönlü bir baskı yaratmaktadır. Bunu telafi etme çabası, AB’nin küresel LNG piyasalarına olan talebini artıracaktır. 2022’den bu yana gaz fiyatlarında devam eden yükseliş ve dalgalanmalar, domino etkisi yaratarak elektrik başta olmak üzere diğer sektörleri de etkilerken hem haneler hem de işletmelerde gözle görülür şekilde yaşanan ekonomik hasarın boyutunu artırmaktadır. Avrupa’daki endüstriyel tüketiciler gaz için Çin’e kıyasla yüzde 30, ABD’nin ise beş katı daha fazla ücret ödemektedirler. Doğal olarak bu durum Avrupa endüstrisinin rekabet gücü üzerinde de etkilere sahiptir. Bunun yanında ekonomik ve jeopolitik belirsizliklerin arttığı bir dönemde enerji konusunda Avrupa sınamalarla karşı karşıyadır. ABD’nin ve Katar’ın duyurdukları LNG projelerinin her ne kadar bir rahatlamaya sebep olacağı düşünülse de bu projelerin hayata geçirilmesi zaman alacağından en azından kısa vadede yüksek gaz fiyatları ile karşı karşıya olan Avrupa ülkeleri için uygulanabilir bir strateji gibi gözükmemektedir. Avrupa’nın enerji kaynaklarını çeşitlendirerek enerji güvenliğini güçlendirmesi elzemdir. Buna yönelik olarak da istikrarlı bir gaz tedarikinin tesisi için Avrupa’nın uzun vadeli sözleşmeler yapması gerekmektedir.[5]

Bu güncel veriler ışığında yapılacak bir değerlendirmede Türkiye ile Avrupa arasında enerji alanındaki işbirliğinin geliştirilmesinin Avrupa’nın enerji kaynakları çeşitliliği ve enerji güvenliği açısından önemi açıktır. Türkiye halihazırda başta Azerbaycan olmak üzere farklı tedarikçilerden gelen gazı Avrupa pazarlarına ulaştırarak bu rolü gerçekleştirmektedir ve Türkmenistan gazının da bu ağa dahil olması bu rolü pekiştirmiştir. Bunun yanında LNG piyasalarındaki belirsizlikler ve dalgalanmalar hesaba katıldığında boru hattı vasıtasıyla uzun vadeli olarak gerçekleştirilecek enerji antlaşmaları, Avrupa’nın enerji güvenliği bakımından stratejik olarak daha istikrarlı olacaktır. Türkiye’nin LNG ithal eden bir ülke olduğu göz önünde bulundurulduğunda küresel LNG piyasalarındaki artışın fiyatları aşağı yönde etkilemesiyle bu durumun Türkiye’nin lehine olacağı yorumu yapılabilir. Buna karşın Türkiye’nin bölgesel bir enerji merkezi olma stratejik hedefi ile beraber uzun vadeli bir bakış açısıyla değerlendirme yapıldığında Türkiye’nin çıkarının artan LNG ticaretinden ziyade enerji alanında geliştirdiği bölgesel işbirlikleri ve enerji altyapısında olduğu görülecektir. Orta Asya, Kafkasya ve Orta Doğu’dan gelen doğalgazın merkez ülke olarak Türkiye üzerinden boru hattı vasıtasıyla Avrupa’ya sevki, bir yandan Türkiye’nin enerji merkezi olma hedefini pekiştirirken diğer yandan da Avrupa’nın enerji güvenliği için teminat oluşturacaktır. Bu hedeflere yönelik olarak Katar-Türkiye doğalgaz boru hattı projesi öne çıkmaktadır. Suriye’deki rejimin devrilmesinin ardından tekrar gündeme gelen bu projenin gerçekleşmesi durumunda Avrupa’nın almayı bıraktığı Rus gazı, Katar gazı ile ikame edilebilecek ve böylece LNG’den daha güvenli bir alternatif oluşacaktır.