COP (Conference of Parties-Taraflar Konferansı), bu sene 11-22 Kasım tarihleri arasında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’nün ev sahipliğinde 29’uncu kez toplandı. Bu seneki toplantıda ülkeler iklim finansmanı hedeflerini belirledikleri için toplantı “Finans COP” olarak da adlandırıldı.[1] COP, 1994 yılında yürürlüğe giren, şu anda 198 ülkenin taraf olduğu ve Türkiye’nin 2004 yılında katıldığı Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin en üst karar alma organı olarak her sene toplanmaktadır.[2] 2012’deki Eurovision ve 2017’den beri gerçekleştirilen Formula 1 yarışları başta olmak üzere Bakü’nün prestijli uluslararası organizasyonlara ev sahipliği yaptığı göz önüne alındığında, bu üst düzey iklim konferansına da ev sahipliği yapmış olması şaşırtıcı olmasa da, Bakü’nün seçilmiş olması bazı çevrelerde tartışmaya sebep olmuştur. İklim değişikliği zirvesi Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki barış süreci ile doğrudan ilişkilendirilemese de iki ülke ilişkilerini yansıtmaktadır.

Konferans öncesinde ve sırasında dikkat çeken iki gelişme, başta AB üyesi ülke liderlerinin önemli kısmı olmak üzere pek çok dünya liderinin katılmayacaklarını açıklamaları ve Tiflis’teki gösteriler olmuştur. Çevre ekonomisti Enzo Di Giulio’ya göre COP29’un Bakü’de düzenlenmesi kararı, iklim politikasından ziyade uluslararası ilişkilerle ilgilidir. Azerbaycan hem petrol hem de doğalgazın önemli bir üreticisidir ve hidrokarbon endüstrisinin beşiği olarak kabul edilebilir. Konferansın fosil yakıt üreticisi bir ülkede düzenlenmesi, eleştirilere yol açmıştır.[3] İlk bakışta bu eleştirilerin gerekçelerinin gerçeklik payı olabileceği düşünülse bile önceki COP toplantılarının yapıldığı ülkelerin önemli bir bölümünün fosil yakıt üreticisi olduğu gerçeğiyle birlikte değerlendirildiğinde bu eleştirilerin arka planında farklı olay ve olguların bulunduğu söylenebilir. Bu olgulardan en önemlisi Azerbaycan ve Ermenistan arasında imzalanması beklenen barış anlaşması sürecindeki anlaşmazlıklardır. Bilindiği gibi AB yetkilileri Ermenistan’a desteklerini her fırsatta dile getirmektedir.  Hatırlanacağı üzere, AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, 2022’de Azerbaycan’dan doğalgaz alımını arttırmak ve mevcut kapasiteyi iki katına çıkarmak için iyi niyet anlaşması imzalamasına[4] rağmen 2023 yılında Avrupa Parlamentosu, Azerbaycan’ın Ermenilere yönelik “etnik temizlik” yaptığını iddia ederek Bakü’ye yaptırım talebinde bulunmuştur.[5] COP29 sürecinde yaşananlar geçmişteki bu genel tavır içerisinde değerlendirildiğinde bugünkü eleştirilerin altında da birtakım ideolojik saiklerin ve bazı grupların siyasi emellerinin bulunduğunu ortaya sermek güç değildir.

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron, Almanya Şansölyesi Olaf Scholz gibi Avrupa’nın önde gelen liderlerinin önemli kısmı COP29’a katılmamışlardır. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, açık bir siyasal tavır alarak iklim sorununun Fransız diplomasisi ve kendi kişisel imajı için büyük önem taşımasına rağmen COP29’a katılmadı. Bu durum Fransa’nın Ermenistan’a Azerbaycan ile olan toprak anlaşmazlıklarında verdiği destekten kaynaklanan ve bugün Bakü ile Paris arasındaki ilişkilerde karşılıklı olarak içişlerine müdahale suçlamalarına yol açan bir kötüleşmenin sonucudur.[6] Fransa Çevre Bakanı Agnès Pannier-Runacher, Aliyev’in Fransa’nın pasifikteki ada topraklarını “sömürge” olarak nitelendirmesine karşılık Bakü’nün COP başkanlığına layık olmadığını söyleyerek zirveye katılmama kararını açıklamıştır. Fransa’nın onlarca yıldır Azerbaycan karşısında Ermenistan’ı destekleyen tavrı göz önüne alındığında bu kararın şaşırtıcı olmadığı söylenebilir.[7] Siyaset bilimci Jean-Michel Brun, bunun arkasında Ermeni lobisinin bulunduğunu ifade etmektedir: “Azerbaycan’ın ABD ve Fransa ile ilişkileri, bu iki ülkede etkili Ermeni diasporalarının bulunması nedeniyle giderek daha da gerginleşti. ABD’de Ermeni Ulusal Komitesi (ANCA) ve Fransa’da Koordinasyon Konseyi, yerel siyasetçileri aktif bir şekilde destekliyor, kampanyalarını finanse ediyor ve medya aracılığıyla baskı kuruyorlar. ANCA, 2023 yılında 5 milyon dolar harcadı ve bu parayı ABD’deki Ermeni yanlısı senatör ve kongre üyelerine verdi. Fransa’da ise CCAF, Fransız elitleriyle sıkı ilişki içinde olduğu ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Ermenistan’ın pozisyonunu açıkça desteklediği biliniyor. Bu organizasyon, Azerbaycan’ın itibarını zedelemeye çalışmak amacıyla, büyük Ermeni iş adamlarının finansmanıyla çeşitli etkinlikler düzenliyor.”[8]

Genel bir değerlendirmeyle Ermenistan’ın “iyi bir jest göstergesi olarak” Azerbaycan’ın COP29 ev sahipliğini kendi adaylığını çekerek göstermesine ve Azerbaycan’ın Ermenistan’a resmi davet göndermesine rağmen Ermenistan’ın konferansa katılmaması, Bakü ile Erivan arasındaki gergin ilişkinin gelgitli bir şekilde sürdüğünü göstermektedir. Ayrıca bu durum Paşinyan’ın barış sürecine dair olumlu sayılabilecek tavrıyla da bağdaşmamaktadır. AB liderlerinin de politik bir tavır alarak zirveye katılmamalarının Azerbaycan ve Ermenistan arasında imzalanması beklenen barış anlaşması sürecini olumsuz etkilediği yorumu yapılabilir. Her ne kadar liderlerden bu süreçte itidalli bir tavır sergileyerek barışa destek vermeleri beklense de kendi iç siyasetlerindeki ajandalarını gerçekleştirmek üzere diasporadaki lobilerden aldıkları destekleri kaybetmemek için bu tavrı sergileyemedikleri görülmektedir.