İsviçreli parlamento üyelerinin bir araya gelerek oluşturduğu ve ilk toplantısını 26 Mayıs’ta Bern’de gerçekleştiren “Karabağ İçin Barış Girişimi” inisiyatifi, daha önceki yazılarımızda da belirtildiği gibi[1], Azerbaycan-Ermenistan barış sürecini zedelemek, geciktirmek ve mümkünse engellemek amacıyla barış karşıtları tarafından ortaya çıkarılmış bir propaganda aracıdır. Hâlihazırda hassas olan ve somut adımlarla beraber dengelerin çok iyi korunmasını gerektiren barış süreci için, bölge ve taraf devletleri düşünmeden, yalnızca kendi radikal fikirlerini ön planda tutarak toplanan parlamenterler ve kilise temsilcileri, 26 Mayıs’taki etkinlikte de barış karşıtı ve taraflı tutumlarını kamuoyuna bir kez daha göstermişlerdir.

İsviçre parlamenterlerinin, zaten taraflar arasında çözülmüş ve artık bahse konu edilmeyen Karabağ meselesi için toplanması ve bu suretle kapanmış bir konuyu yeniden deşerek gündeme getirmesi, kuşkusuz eleştirilere neden olmuştur. Eleştirenler arasında Azerbaycanlı dini lider Allahşükür Paşazade de bulunmaktadır.

Paşinyan’ın Katolikos Karekin II ile bir süredir yaşadığı karşılıklı gerilimi takiben Paşazade, 26 Mayıs’taki etkinlikte Azerbaycan’ı asılsız etnik temizlik ve sahte yargılama iddialarıyla suçlayan parlamenterlere destek veren, hatta organizasyonun büyük çoğunluğunu üstlenen Uluslararası Hristiyan Birliği (CSI) ve etkinlikte suçlamalar doğrultusunda konuşma yapan Karekin II’nin faaliyetlerini eleştiren bir mektup yazmıştır.[2] Mektubun muhatabı, Apostolik Kilisesi’nin Ermenistan dâhilinde ve haricinde ruhani bir makam olmaktan çıkarak muhalefet cephesi haline gelmesine herhangi bir eleştiride bulunmayan, Bern toplantısı gibi din alet edilerek yapılan propagandalara herhangi bir yorum yapmayan, sessizliğini bozduğu zaman da taraflı bir tutum benimseyen Dünya Kiliseler Konseyi’dir.

Paşazade, Dünya Kiliseler Konseyi’ne gönderdiği mektupta Apostolik Kilisesi’nin Ermenileri savaşa yönelik olarak kışkırttığını belirtmiştir. Ayrıca “Dünya Kiliseler Konseyi'ni, Apostolik Kilisesi'nin kırılgan barış ortamını ihlal eden kışkırtıcı, intikamcı propagandasını desteklememeye çağırıyorum.” İfadelerini kullanmıştır.[3] Paşazade’nin bu çağrısı, Bern toplantısının kısa bir özeti niteliğindedir. Gerçekten de Karekin II’nin beyanlarıyla devamlı olarak desteklediği ve Azerbaycan’ı hedef alan, hukuken temeli olmayan etnik temizlik iddialarıyla taraflar arasındaki ilişkiyi zedelemek amacı taşıyan açıklama ve toplantılar kırılgan süreci uluslararası alana taşımaktadır.[4] Taraflar defaatle barış sürecinin uluslararası bir niteliği olmadığını ve iki devlet arasında ilerletilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Taraf olmayan devletlerin ve diasporanın Apostolik Kilise ile iş birliği içinde bu sürece engel olmaya çalışması endişe uyandırıcıdır.

Karekin II ve Paşinyan’ın bir süredir devam eden sözlü tartışmaları ışığında meselenin din ve devlet işlerinin mutlak ayrılığına gelmesi kaçınılmaz olmaktadır. Paşazade’nin de altını çizdiği gibi Apostolik Kilise; ülke içinde nüfuzunu, uluslararası kamuoyunda ise dini varlığını kullanarak muhalefet için destek toplamaya ve barış sürecini baltalamaya çalışmaktadır. Uluslararası Kiliseler Konseyi de dâhil olmak üzere hiçbir Hristiyan birliği bu husustan rahatsız olmamaktadır. Perinçek davasında “ifade özgürlüğü” nasıl İsviçre’nin göz ardı ettiği bir ilke olmuşsa şimdi de Karekin II’nin apaçık muhalefet rolü üstlenmesi ile ezip geçtiği din ve devlet işlerinin ayrılığı ilkesi (Ermenistan Anayasası m. 17/2)[5] Batı ve Hristiyan birlikleri tarafından göz ardı edilmektedir.

Sonuç itibariyle, Paşazade’nin rahatsızlık duyduğu, tarafları ve uluslararası kamuoyunu kışkırtma ve intikam alma amacı taşıdığını belirttiği Bern toplantısı ve Karekin II’nin beyanları esasında Hristiyan dünyası bakımından da rahatsızlık uyandırması gereken bir gelişmedir. Paşinyan’ın son zamanlarda üstünde durduğu Kilise ve Katolikos seçimi için kurulması teklif edilen “eşgüdüm konseyi” mevzusu da önemini bu yolla bir kez daha göstermiş bulunmaktadır. Gittikçe dini vasfını kaybeden ve siyasi bir kimlik kazanan Apostolik Kilisesi; barış sürecinde engelleyici bir muhalefet etkeni olmaktan çıkmalı ve dini kimliğine geri dönmelidir. Bu, hem hedeflenen modern Ermenistan için hem de taraflar arasındaki barış sürecinin selameti için günümüzde kritik önemi haizdir.

*Görsel: Eurasianet