• Eastern Mediterranean
• International Court of Justice (ICJ)
• Greece's Illegal Militarization of the Islands

Doğu Akdeniz'deki son gelişmelerin yarattığı son derece gergin bir ortamda, hukukçular ve akademisyenler tarafından Yunanistan ile Türkiye arasındaki tüm sorunların, çözümlenmesi için Uluslararası Adalet Divanı'na (UAD) sunulması yönünde çok sayıda makul görünen fikir ve öneri getirilmiştir. Bu tavsiyeler çerçevesinde, Yunanistan'ın, UAD'nin yargı yetkisine ilişkin tutumunu ve koyduğu çekinceyi kısaca hatırlamakta yarar bulunmaktadır.

UAD Statüsü’ne göre, Mahkemenin uluslararası anlaşmazlıklar üzerinde zorunlu yargı yetkisi bulunmamaktadır[1]. Devletler, taraf oldukları bir anlaşmazlığı UAD'nin ele alıp almayacağına karar vermekte özgürdür. Statü, Mahkeme Statüsüne taraf olanların "herhangi bir zamanda, aynı yükümlülüğü kabul eden başka bir Devletle ilgili olarak, Mahkemenin yargı yetkisini kendiliğinden zorunlu olarak ve özel bir anlaşma olmaksızın kabul ettiklerini beyan edebileceklerini" öngörmektedir (Statü Madde 36, paragraf 2) [2].

UAD’ının internet sitesine göre, Yunanistan, Ege'deki Türk-Yunan anlaşmazlığının temel sorunlarını hariç tutan uzun bir listeyle 2015 yılında UAD'nin yargı yetkisini kabul etmiştir. Bu istisnaların arkasında yatan niyeti daha iyi anlamak için, Yunanistan’ın 36. Madde, 2.paragrafına uygun olarak Uluslararası Adalet Divanı'nın zorunlu yargı yetkisine dair 14 Ocak 2015 tarihli Beyanı, UAD'nin internet sitesinde yansıtıldığı şekilde aşağıda tam olarak alıntılanmıştır:

 “Yunanistan

14 Ocak 2015

Yunanistan Cumhuriyeti Hükümeti, bin dokuz yüz doksan dört yılının Ocak ayının onuncu gününde, Uluslararası Adalet Divanı Statüsü'nün 36. Maddesinin 2. paragrafı uyarınca, beş yıl için yürürlükte olan ve fesih edilene kadar yürürlükte kalacak olan bir Beyanda bulunmuştur.

Söz konusu Beyanı değerlendiren Yunanistan Cumhuriyeti Hükümeti, işbu Beyanla, derhal yürürlüğe girmek üzere, bahsekonu Beyanı geri çektiğini ve aşağıdaki Beyanla değiştirdiğini duyurur:

Yunanistan Cumhuriyeti Hükümeti adına, aynı yükümlülüğü kabul eden başka herhangi bir Devletle ilgili olarak, özel bir anlaşma olmaksızın, karşılıklılık şartıyla, Uluslararası Adalet Divanı’nın yargı yetkisini, aşağıdaki durumlar hariç, Divan’ın Statüsü’nün 36. maddesinin 2. paragrafında atıfta bulunulan tüm hukuki anlaşmazlıklarda, kendiliğinden zorunlu olarak kabul ettiğimi açıklamaktan onur duyuyorum:

a) Yunanistan Cumhuriyeti’nin, egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün korunması, ulusal savunma amaçlarının yanı sıra ulusal güvenliğinin korunması için yaptığı askeri faaliyetler ve aldığı önlemlerle ilgili herhangi bir anlaşmazlık;

b) Karasuları ve hava sahasının genişliği ve sınırları konusundaki herhangi bir anlaşmazlık da dahil olmak üzere,Yunanistan Cumhuriyeti toprakları üzerindeki Devlet sınırları veya egemenliği ile ilgili herhangi bir anlaşmazlık;

c) uyuşmazlığın diğer taraflarından herhangi birinin, Mahkemenin zorunlu yargı yetkisini sadece bu uyuşmazlıkla ilgili veya bu amaçla kabul ettiği herhangi bir ihtilaf; veya Mahkemenin zorunlu yargı yetkisinin, uyuşmazlığın başka bir tarafı adına kabulünün, uyuşmazlığı Mahkeme önüne getiren başvurunun yapılmasından on iki aydan daha kısa bir süre önce tevdi edildiği veya onaylandığı durumlar.

Bununla birlikte, Yunanistan Cumhuriyeti Hükümeti, özel bir anlaşmanın (uzlaşma) müzakeresi yoluyla, burada muaf tutulan herhangi bir anlaşmazlığı Mahkemeye sunabilir.

Yunanistan Cumhuriyeti Hükümeti, ayrıca, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne herhangi bir zamanda bildirimde bulunarak ve bu bildirimin yapıldığı andan itibaren geçerli olmak üzere, bu Beyana, ilave yapma, değiştirme veya geri çekme hakkını saklı tutar.

Atina, 13 Ocak 2015

(imza) Evangelos Venizelos”[3]

Bu Beyan ile Yunanistan, "karasuları ve hava sahasının genişliği ve sınırları" ile "Yunanistan Cumhuriyeti'nin, egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün korunması, ulusal savunma amaçlarının yanı sıra ulusal güvenliğinin korunması için yaptığı askeri faaliyetlere ve aldığı önlemlere” dair anlaşmazlıkları hariç tutmaktadır. Bu Beyan yoluyla Yunanistan, silahsızlandırılmış olması gereken adaları hukuka aykırı olarak silahlandırmasını ve kara suları 6 Deniz Mili iken, tek taraflı olarak Ege'deki ulusal hava sahasının 10 Deniz Mili olduğunu ileri süren, en hafif deyimiyle tuhaf iddiasını, iki ülke arasındaki anlaşmazlıklar listesinden açıkça hariç tutmaktadır. Ayrıca, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 8 Haziran 1995 tarihli kararıyla "savaş nedeni (casus belli)" olarak kabul edilen, Ege'deki karasularını 6 Deniz Mili’nin üzerine genişletme niyetini de zımnen ilan etmektedir[4].

Bu Beyanla Yunanistan, Ege'deki tüm anlaşmazlıkları bire, yani kıta sahanlığı sınırlamasına indirgemektedir. Nitekim Yunanistan Dışişleri Bakanlığı internet sitesinde bu konuda şu ifadeler yer almaktadır:

 “… Bu çerçevede Yunanistan, Yunanistan ile Türkiye arasındaki tek önemli ihtilafın, yani kıta sahanlığının sınırlandırılmasının, uluslararası hukukun düzenlemelerine ve özellikle de deniz hukukuna uygun olarak çözümlenmesini takip etmektedir…”[5].

Yunanistan'ın bu tutumunun, Ege'deki sorunların uluslararası hukuk yollarıyla çözülmesini neredeyse imkansız hale getirdiğini söylemek mümkündür. Kuşkusuz, Yunanistan'ın bu uzlaşmaz tutumunu en ayrıntılı şekilde değerlendirmesi ve böyle bir tavrın hukuki tutarsızlığı konusunda uyarıda bulunması gereken kurum Avrupa Birliği'dir.

*Bu yorum yazısının aslı İngilizce olarak kaleme alınmıştır.

**Fotoğraf: https://www.wagingpeace.org