9 Nisan 2018’de Armen Sarkissian Ermenistan Cumhuriyeti (EC) Millet Meclisi özel oturumunda görev yemininde bulunduktan sonra Ermenistan Cumhurbaşkanlığı görevini üstlenmiştir.[1] Böylece A. Sarkissian, Ermenistan’ın dördüncü cumhurbaşkanı olmuştur. Ancak A. Sarkissian’ın cumhurbaşkanlığının mahiyeti seleflerininkilere hiçbir şekilde tekabül etmemektedir. Üç selefi olan Levon Ter Petrosyan (1991-1998), Robert Kocharyan (1998-2008) ve Serzh Sargsyan/Serj Sarkisyan (2008-2018) Ermenistan başkanlık sistemi ile yönetildiği sırada cumhurbaşkanlığı makamında görev almışlardı. Aralık 2015 anayasa değişiklikleri ile ülkenin yönetim biçimi parlamenter sisteme geçmiştir. Dolayısıyla, dördüncü Ermeni Cumhurbaşkanı A. Sarkissian seleflerine kıyasla çok daha az yetkiye sahip bir şekilde parlamenter Ermenistan’ın ilk cumhurbaşkanı olmuştur. Yeni parlamenter sisteme göre cumhurbaşkanının veto yetkileri bulunmamaktadır ve makamı özü itibariyle semboliktir.
Aslına bakılırsa, parlamenter Ermenistan’da, başbakan yürütmenin en tepesinde olacaktır, ki bu makam eski başkanlık Ermenistan’ındaki cumhurbaşkanlığı makamına benzeşmektedir. Bu sebeple, Ermenistan’da gündemi meşgul eden soru kimin yeni başbakan olup yürütmenin en tepesinde olacağıdır. Bu çok tartışılan sorunun kesin cevabı 17 Nisan’da, yani Ermeni parlamentosu yeni başbakanını seçtiğinde ortaya çıkacaktır. Ancak daha şimdiden rahatlıkla bir üçüncüsüne yer bırakmayacak şekilde iki ihtimal üzerinde durabiliriz. Bir ihtimal eski Cumhurbaşkanı ve Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi’nin parti başkanı Serzh Sargsyan’ın bir yakın ortağının, ya Ermenistan Cumhuriyeti Savunma Bakanı Vigen Sargsyan veya eski Başbakan Karen Karapetian’ın, yeni başbakan olmasıdır. İkinci ihtimal ise eski Cumhurbaşkanı S. Sargsyan’ın kendisinin bu makamı üstlenmesidir. Tahmin etmem gerekseydi, ikinci ihtimal üzerine bahse girerdim.
Ermenistan’ın Başkanlık Sisteminden Parlamenter Sisteme Geçişine Kısa bir Bakış
Ermenistan 1991’de SSCB’nin parçalanmasını takiben bağımsızlığını kazandığında, parlamentarizmi savunanların eleştirilerine rağmen kuvvetli bir başkanlık sistemi benimsemiştir. Parlamenter sistem destekçileri başkanlık sisteminin demokratikleşme ile uyumsuz olduğunu ileri sürmüşlerdir, ancak dönemin Cumhurbaşkanı Levon Ter Petrosyan Sovyet-sonrası ekonomik ve siyasi geçiş sürecinin ve Karabağ çatışmasının somut sonuçlarının kuvvetli bir liderliği gerektirdiğini öne sürüp bu tartışmalara karşı çıkmıştır. Nihayetinde, 1995 anayasası Ermenistan’da kuvvetli bir başkanlık sistemi kurmuştur. 1998’de Ter Petrosyan’ın yerine Robert Kocharyan gelmiştir. Görev süresi sırasında anayasa 2005’te değişiklik yapılmıştır. Ancak bu değişiklik ile parlamenter sistem yerine yarı-başkanlık sistemi kurulmuştur. 2015’te anayasa, üçüncü Ermeni Cumhurbaşkanı S. Sargsyan’ın girişimiyle yönetim biçiminin parlamenter sisteme dönüştürülmesi için tekrar değiştirilmiştir. O dönem sırasında S. Sargsyan değişikliği meşrulaştırmak için demokratikleşme savını ileri sürmüştür. Ancak muhalefet S. Sargsyan’ın aslında demokratikleşme ile ilgilenmediğini, aksine gücünü elinde tutmayı amaçladığını ileri sürerek bu hamleye tepki göstermiştir. Muhalefet, S. Sargsyan’ın var olan anayasal sınırlamalardan dolayı üçüncü defa cumhurbaşkanlığına adaylığını koyamayacağı için anayasayı değiştirmek ve parlamentarizmi kurmak istediğini iddia etmiştir. S. Sargsyan’ın amacının yeni parlamenter Ermenistan’da başbakan olarak gücünü elinde tutmak olduğunu öne sürülmüştür. Başkaları ise S. Sargsyan’ın Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi başkanı mevkiini kullanarak yeni başbakanın iplerini elinde bulundurmak yoluyla fiilen iktidarda kalmak istediğini iddia etmiştir. Kimileri de "Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi klanının" parlamenter sistemde bir grup olarak gücü elinde tutmak istediğini öne sürmüştür.
Bu iddialar Ermenistan’da sıkça tartışıldığı sırada, 10 Nisan 2014’te S. Sargsyan parlamenter sistem kurulduktan sonra başbakanlığa adaylığını koyma konusunda herhangi bir olasılık olmadığını şu sözlerle açıkça ifade etmiştir: "Ben, Serzh Sarkisian [Sargsyan], Ermenistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı makamına bir daha asla adaylığımı koymayacağımı resmi şekilde ilan ediyorum." S. Sargsyan şunu da eklemiştir:
Eğer son tartışmaların [anayasal reform konusunda] sonucunda benim arzuma karşılık gelmeyen bir yol seçilirse – parlamenter hükümet modelinden bahsetmekteyim – o durumda başbakan makamını da amaçlamayacağım… İnanıyorum ki Ermenistan’da bir kişi hayatında ikiden fazla kez gücü elinde tutmayı amaçlamamalıdır.[2]
Nihayetinde, anayasa 7 Aralık 2015’te düzenlenen referandum sonucunda değiştirilmiştir. Seçmenlerin %63’ü anayasal değişiklikleri desteklemiştir ve referanduma katılım oranı %51 olmuştur.[3]
Anayasal değişikliği takiben, 2 Nisan 2017’de Ermenistan’da S. Sargsyan’ın Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi’nin parlamentodaki 105 koltuktan 58’ini kazandığı parlamenter seçimler düzenlenmiştir.[4] Bu parlamento 2 Mart 2018’de A. Sarkissian’ı Cumhurbaşkanı olarak seçmiştir. A. Sarkissian 9 Nisan 2018’de görev yemininde bulunmuştur.
9 ile 16 Nisan arasında başbakan adayları adaylıklarını açıklayacaklar ve 17 Nisan’da parlamento Ermenistan’da yürütmenin en tepesinde olacak olan yeni başbakanı seçecek.
Serzh Sargsyan 3.0?
Yukarıda bahsedildiği üzere, 17 Nisan’da S. Sargsyan’ın başbakan olarak seçileceğini tahmin ediyorum. S. Sargsyan’ın yukarıda bahsedilen 10 Nisan 2014’teki beyannamesi göz önüne alındığında bu tahminim kulağa tuhaf gelebilir. Ancak aşağıda özetlenen gelişmeler dikkate alındığında, bu tahminin isabetli olacağı anlaşılacaktır.
19 Mayıs 2018’de S. Sargsyan Ermenistan’daki bir basın kuruluşuna röportaj vermiştir. Bu röportajda (eğer ilk beyannamesini dürüstçe yaptığını varsayarsak) başbakanlık makamı için adaylığını açıklamayacağı konusundaki fikrini değiştirmiş olabileceğini ima etmiştir.
Bu röportajda S. Sargsyan Karabağ sorununa ve bağlantılı olarak Güney Kafkasya’daki yüksek derecedeki gergin siyasi atmosfere değinmiş ve bu durumun Nisan 2014’teki durumdan esasen farklı olduğunu iddia etmiştir. S. Sargsyan şunları belirtmiştir:
Halen başbakan makamını arzulamıyorum… Fakat kendimi hiçbir zaman önyargı veya sabit düşünme ile yönlendirilen biri olarak görmedim. Gerçeği dikkate almakta başarısız olamam ve gelecek için ve ülkemizin düzgün gidişatı için hiç sorumluluğumun olmadığını varsayamam.[5]
7 Nisan’da S. Sargsyan, görevi tamamlanacak olan Ermenistan başbakanı ile yaptığı bir toplantıda şunları belirtmiştir: "partimiz 2022’ye kadar ülkeyi kalkındırma görevi ile sorumlu olacak, ki bu görevden öncelikle sorumlu olacak kişi partinin başkanı olarak benim."[6]
Bu esnada hiç şüphesiz dikkat çekecek bir şekilde, Erivan’da S. Sargsyan’ın on yıl boyunca yaşadığı cumhurbaşkanlığı sarayı başbakanın ofisine dönüştürülmüştür.[7]
9 Nisan 2018’de yeni Cumhurbaşkanı seçilmiş olan A. Sarkissian, görevine başlama töreninden önce S. Sargsyan ile yaptığı bir toplantıda "önümüzdeki uzun yıllar boyunca S. Sargsyan ile yakından çalışmayı sabırsızlıkla beklediğini" belirtmiştir.[8]
S. Sargsyan’ın başbakanlık adaylığına karşı protesto gösterileri düzenleneceği beklenebilir. Ancak böylesi olası protestoların S. Sargsyan’ı geri adım atmaya zorlayacak kadar kuvvetli olmaları muhtemel değildir. Bu durum, Ermeni parlamentosunda dokuz koltuk sahibi olan muhalif Yelq blokunun S. Sargsyan’ın adaylığına karşı protestolar düzenlemek önerisi üzerine kendi içerisinde anlaşmazlık yaşamasında anlaşılmaktadır. Başka çevreler de böylesine büyük protestolar düzenlemek için konusunda hazırlık yaptıklarını herhangi bir şekilde belli etmemiştir.[9]
Tüm bunlar S. Sargsyan’ın 17 Nisan’da büyük olasılıkla Ermenistan’ın yeni başbakanı olacağına dair kuvvetli ipuçlarıdır. Bu demektir ki kendisi, farklı bir şekilde de olsa, görevindeki üçüncü dönemi ile ülkedeki gücünü elinde tutmaya devam edecektir.
Fotoğraf: Armenia.am
*Bu metin İngilizce aslından Ahmet Can Öktem tarafından çevrilmiştir.
[1] President of Republic of Armenia, President-elect Armen Sarkissian Assumes the Office of President of the Republic of Armenia at the RA National Assembly Special Sitting, Last modified April 09, 2018, http://www.president.am/en/press-release/item/2018/04/09/President-Armen-Sargsyan-inauguration-ceremony/
[2] Emil Danielyan, “Sarkisian Rules Out Another Presidential Term,” Azatutyun Armenia, April 10, 2014, erişim tarihi 10 Nisan 2018, https://www.azatutyun.am/a/25328678.html.
[3] “Armenia votes to curb presidential powers in disputed referendum,” The Guardian, December 07, 2015, erişim tarihi 10 Nisan 2018, https://www.theguardian.com/world/2015/dec/07/armenia-vote-disputed-referendum-president-powers
[4] National Assembly of the Republic of Armenia, Members of the National Assembly of the Republic of Armenia Sixth Convocation, Son değiştirme 10 Nisan 2018, http://www.parliament.am/deputies.php?sel=factions&lang=eng
[5] Bradley Jardine, “Armenian President Drops Hint He Intends to Extend Rule,” Eurasianet, March 20,2018, erişim tarihi 10 Nisan 2018, https://eurasianet.org/s/armenian-president-drops-hint-he-intends-to-extend-rule
[6] Grigor Atanesian, “As Armenia Effects its Political Transition, All Eyes on Sargsyan,” Eurasianet, April 09, 2018, erişim tarihi 10 Nisan 2018, https://eurasianet.org/s/as-armenia-effects-its-political-transition-all-eyes-on-sargsyan
[7] Grigor Atanesian, “As Armenia effects its political transition, all eyes on Sargsyan”
[8] “Accompanied by His Spouse, Newly-elected President of Armenia was Hosted at Baghramyan-26,”Aravot, April 09, 2018, erişim tarihi 10 Nisan 2018, http://www.aravot-en.am/2018/04/09/210174/
[9] Grigor Atanesian, “As Armenia Effects its Political Transition, All Eyes on Sargsyan”
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
ORTA ASYA ÜLKELERİ ARASINDA İŞ BİRLİĞİNİN İLERLETİLMESİ İÇİN DOĞRU ZAMAN
Turgut Kerem TUNCEL 27.08.2021 -
TÜRKİYE-ERMENİSTAN NORMALLEŞME GİRİŞİMİNE DAİR İKİNCİ DAŞNAKSUTYUN BİLDİRİSİ
Turgut Kerem TUNCEL 10.01.2022 -
ALEXANDER LAPSHIN’İN AZERBAYCAN’A İADESİ VE KARABAĞ İHTİLAFI
Turgut Kerem TUNCEL 13.02.2017 -
GÜNEY KAFKASLARDA GERİLİM DEVAM EDİYOR
Turgut Kerem TUNCEL 10.09.2024 -
AŞIRI SAĞ VE AVRUPA’NIN GELECEĞİ
Turgut Kerem TUNCEL 08.07.2024
-
AB-ERMENİSTAN İLİŞKİLERİ İÇİN YENİ HUKUKİ ZEMİN
Teoman Ertuğrul TULUN 02.08.2018 -
ERMENİ MALLARI II
Ömer ZEYTİNOĞLU 21.12.2010 -
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN AVRUPA KALESİ’NE DÖNÜŞÜMÜ
Alev KILIÇ 23.01.2013 -
SURİYE TÜRKMENLERİ'NİN TÜRK DIŞ POLİTİKASINA YANSIMALARI
Selenay Erva YALÇIN 09.02.2024 -
KURULUŞUNUN 10. YILINDA TÜRK KONSEYİ
Ceyda ACİCBE 09.10.2019
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"TÜRKİYE’DE AYDINLARIN ERMENİ SORUNUNA YAKLAŞIMI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER" BAŞLIKLI KONFERANS