Genel olarak kabul edilen tanıma göre bir hedef ve amacı simgeleyen kızıl elma, ilk olarak Orta Asya’da Türklerin arasında doğan, Osmanlılar döneminde tarihe ve edebiyata dahil edilmiş olan ve sembolik olarak Türk devletleri için fetih ve hâkimiyet anlayışını temsil eden bir imge olarak ortaya çıkmıştır. Kızıl elma ülküsü, Türk milliyetçiliğinin doğuşunda aktif rol almış olan Ziya Gökalp ile ayrı bir boyuta taşınmıştır. Gökalp’in yayımlanma tarihi İkinci Meşrutiyet dönemine denk gelen aynı adlı eseri ‘Kızıl Elma’ 1908 Devrimi’nden sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin iktidarında yükselen Müslüman-Türk milliyetçiliğinin bir kolu olan Turan ülküsü ile ilişkilidir. İmge aynı zamanda Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı’nda kötümserliğe bürünen milliyetçilerin ruh halini yansıtmak için kullanılmıştır.[1] Peki günümüzde bu kavrama neden başvuruluyor?
2018 yılında, Suriye’nin Afrin kentine yönelik düzenlenen Zeytin Dalı Harekatı’nda bulunan bir Türk asker, kendisine yöneltilen “İstikamet neresi?” sorusuna “Kızıl Elma” yanıtını vermişti. O zamanlarda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da askerin sözlerine atıf yaparak “Bir kızıl elmamız var. Biz o hedefe doğru gidiyoruz” demişti. Kızıl elma kavramının kullanılmasının hangi amaca yönelik olduğu konusunda o günlerde çeşitli tartışmalar ortaya çıkmıştır. Daha sonra devlet yetkililerinden bu kavramın günümüzde “Türkiye Cumhuriyeti’nin bütün vatandaşlarıyla beraber barış, huzur, refah içerisinde ve bağımsız bir şekilde yaşamasının hedef” olarak algılanması gerektiği hakkında yorumlar yapılmıştır.
“Hedefimiz Kızıl Elma” sloganı, II. Abdülhamid’i konu alan ‘Payitaht Abdülhamid’ adlı tarihi dizide de yer alınca halkta kolektif bir bilinç oluşturulduğuna dair söylentiler ortaya çıkmıştır.[2] 2020 yılına gelindiğinde kızıl elma kavramının bu kez Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın hazırladığı bir video klipte ortaya çıkması yeniden tartışmaları gündeme getirmiştir.[3] Bu kavramın son yıllarda fazlasıyla dile getirilmesinin ardından kavramın kendisinin Türk-İslam odağı ve yayılmacı amaçlar arasında paralellik kuran düşünceler ortaya çıkmıştır.[4] Kızıl elma imgesinin kullanılmasını tartışmalı hale getiren asıl nokta Türkiye Cumhuriyeti’nin, özellikle Azerbaycan ve Orta Asya cumhuriyetleri ile ilişkisini geliştirmesinin bu sembol ile birlikte yayılmacı emellere bağlanması olmuştur.
2020 Dağlık Karabağ Savaşı esnasında ve sonrasında Türkiye’nin Karabağ ile ilgili olarak Azerbaycan’a sunduğu yardım ve destekler, kimi taraflarca kızıl elma imgesi ile örtüşen ideolojik bir yayılma olarak değerlendirilmiştir. Pek çok tarihi ve kültürel ortak değeri paylaşan Türkiye ile Azerbaycan arasında da yıllardır süregelen dostane ilişkiler, Karabağ Savaşı’nda Türkiye’nin Azerbaycan’a olan desteğini açıklamak noktasında yeterli olacaktır. Türkiye’nin Orta Asya cumhuriyetleri ile ilişkilerini inceleyecek olursak özellikle Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından düşen demir perde ve Orta Asya Cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarını elde etmeleri Türkiye’nin bu coğrafyadaki devletlerle bağ kurmasını sağlamış ve ilişkileri geliştirmenin yolunu açmıştır. Dolayısıyla Türkiye’nin bahsedilen devletlerle ilişkilerini geliştirme odaklı olarak yürüttüğü stratejileri yayılmacı bir ideoloji ile birleştirerek kızıl elma imgesine bağlamak yanlıştır. Asıl sorulacak soru, Türkiye’nin ortak değerler paylaştığı ve kültürel bağlara sahip olduğu Orta Asya Cumhuriyetleri ile ilişkilerini ve iş birliğini geliştirmesinin neden doğal bir süreç olarak algılanmadığıdır. Daha önce yayınlanan bir yazımızda[5] Fransız Kültür Enstitüsünün ve Alman Goethe Enstitüsünün ortaklaşa Balkanlarda ve Irak’ta açtığı merkezlerden bahsetmiştik. Avrupa çaplı bir ortak kültür kuruluşu zaten varken kültürel alanda iş birliği adı altında açılan ancak bir dış politika aracı olarak kullanılan bu ortak girişim hakkında herhangi bir sorgulama yapılmazken, Türkiye’nin ortak pek çok değer paylaştığı Azerbaycan ve Orta Asya cumhuriyetleri ile ilişkilerini sorgulamak ve bunu yayılmacı bir politikaya bağlamak tutarlı olmamaktadır.
Osmanlı döneminde kızıl elma, imparatorluğun batılı ülkelere karşı genişlemesinin bir simgesi olarak kullanılsa da, bu imge her dönemin kültürü ve şartlarına göre şekillenmektedir. Bu kavramı yayılmacı bir politika bağlamında algılamak yerine, Türkiye’nin çevre ülkelerle geliştirmekte olduğu ilişkileri tarihsel ve doğal bir sürecin parçası olarak görmek gerekmektedir.
*Fotoğraf: https://www.haberturk.com/kizil-elma-ulkusu-nedir-tdk-kizilelma-anlami-1806726
[1] Mahmut Hamsici, “Kızıl elma: Kavramın anlamı nedir? İktidar kızıl elma söylemine neden başvurdu?”, BBC Türkçe, 28 Ağustos 2020, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-53944335
[2] Bulat Nogmanov, “Erdoğan bites a piece of ‘red apple’”, Realnoe Vremya, 24 Kasım 2020, https://realnoevremya.com/articles/4978-the-red-apple-is-a-model-of-turkish-nationalism
[3] “İletişim Başkanlığı Malazgirt Zaferi’nin 949. yıl dönümü dolayısıyla “Kızıl Elma” marşı hazırladı”, T.C. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, 24 Ağustos 2020, https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/iletisim-baskanligi-malazgirt-zaferinin-949-yildonumu-dolayisiyla-kizil-elma-marsi-hazirladi
[4] Nogmanov, “Erdoğan bites a piece of ‘red apple’”.
[5]Teoman Ertuğrul Tolun, “German-French Joint Cultural Institutes: Transformation Of The “Civilizing” Mission Of West European Colonialism”, Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM), 26 Şubat 2019, https://avim.org.tr/en/Analiz/GERMAN-FRENCH-JOINT-CULTURAL-INSTITUTES-TRANSFORMATION-OF-THE-CIVILIZING-MISSION-OF-WEST-EUROPEAN-COLONIALISM
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
-
Halit ogur - Kizil Elma
Guzel bir yazi olmus kaleminize saglik. Ek olarak bu tur deger ve imgelerin vatanin birligini ve bu ugurda dokulen kanlarin ne kadar kiymetli oldugunum vurgusu ile kizil elmaya sahip cikacak milli gorusunde yeni nesil genclerim de bu konuda uyandirilmasi gereken konularada vurgu ve hassasiyet ile anlatmak ve okutmak gerekmektedir. Dahili ve harici bedhahlarin varligi ve neden bu elmaya Turk milleti ve Turan birliginin ulasilmasina izin verilmemesini de belgeler ve kaynaklar ile aciklamak gerekmektedir. Saygilarimla. 25.04.2024 -
Ali Aliyye - KIZILELMA
Çok teşekkürler güzel anlatım ve anlamlı bir yazı...
25.03.2024
-
“KIZIL ELMA”YI NASIL ANLAMALIYIZ?
Şevval Beste GÖKÇELİK 17.09.2021 -
ÇİN-İRAN ANLAŞMASI VE SÜVEYŞ KANALI’NA ALTERNATİF YOL TARTIŞMALARI
Şevval Beste GÖKÇELİK 16.04.2021 -
ALMANYA NEDEN SİLAHLANMA KAPASİTESİNİ ARTIRIYOR?
Şevval Beste GÖKÇELİK 06.04.2022 -
ÇİN’İN ORTA ASYA ÜLKELERİYLE ETKİLEŞİMİ ARTIYOR
Şevval Beste GÖKÇELİK 22.02.2022 -
AB-ÇİN YATIRIM ANLAŞMASI NE İFADE EDİYOR?
Şevval Beste GÖKÇELİK 02.02.2021
-
ABD VE TÜRKİYE-ERMENİSTAN İLİŞKİLERİ
Ömer Engin LÜTEM 17.06.2012 -
BM’DEKİ SREBRENİTSA TARTIŞMALARIYLA ORTAYA ÇIKAN ÇELİŞKİLER
Ali Murat TAŞKENT 09.07.2015 -
ERMENİSTAN BAĞLANTILI TERÖR TEHDİDİ DEVAM EDİYOR
Hazel ÇAĞAN ELBİR 29.12.2017 -
ERMENİSTAN DIŞİŞLERİ ESKİ BAKANI V. OSKANİAN TÖHMET ALTINDA
Alev KILIÇ 03.10.2012 -
TÜRKPA KURULUŞUNUN 10.YILINDA İZMİR’DE TOPLANDI
Vuslat Nur ŞAHİN 22.11.2018
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"BİR ERMENİ OKULUNUN PANORAMASI: SANASARYAN KOLEJİ" BAŞLIKLI KONFERANS