Trump’ın başkanlık koltuğunu devralmasıyla beraber yalnızca ABD’yi değil, dünyayı etkileyecek radikal birtakım kararlar da gündemimize girmiştir. Gazze hakkında yapılan açıklamalar, Meksika Körfezi’nin isminin değiştirilmesinden sonra bir önemli açıklama da ABD’nin yardım ajansı olan USAID’in yabancı ülkelere tahsis edilen bütçesinin %90’ının kesileceğine dair yapılmıştır.[1]

Fonların kesilmesiyle beraber dünyanın farklı yerlerinde çalışamaz hale gelen birçok kurumdan bahsetmek mümkündür. Güney Afrika ve Sudan’a USAID aracılığıyla gönderildiği belirtilen insanı yardımların kesileceğine dair uyarı yapılmış[2], ABD’de bulunan Johns Hopkins Hastanesi 2000’den fazla işçi çıkarmıştır.[3] Bu olaylar meşru yardım ve fonların kesilmesinin üzücü bir yansımasıdır. Ne var ki bu kesintiden etkilenen yalnızca işçiler ve yardıma muhtaç insanlar değildir.

USAID özünde bir yatırım ve bayındırlık yardım kuruluşu olmakla beraber, yabancı ülkelere sağladığı fonlar ne yazık ki propaganda amaçlı kullanılmıştır. Batı’nın etkinlik kurmak istediği ülkelerde bir denetim ve yönlendirme aracı olarak kullandığı basın ve yayın organları başta olmak üzere eğitim ve sosyal olanaklarla ilgili faaliyetlerde sıkça rastlayacağımız bu fonlama; zaman zaman bölgeleri refah ve istikrardan uzaklaştıran, yardım sağlanan insanları dış çıkarlar doğrultusunda güdümleyen bir nitelik kazanmıştır. Yetkililer, kesintinin sebebini “vergi mükelleflerinin paralarını daha akıllıca harcamak” olarak belirtmişlerdir.[4] Trump’ın “Öncelik Amerika” politikası doğrultusunda alınan karar, politik veçhesini günden güne göstermektedir.   

Trump’ın keskin söylemlerinin yanında USAID fonlarının kesilmesine karar verilmesi, stratejik ortaklık kurduğu Ermenistan’da da yankı uyandırmıştır. Henüz birkaç ay önce, 2024’ün Eylül ayında, USAID tarafından Ermenistan’a 20 milyon 600 bin dolarlık bir yardım paketi açıklanmıştır.[5] ABD’nin Ermenistan’a göstermiş oldu finansal ve siyasal desteğin bir çıktısı olan bu durum, USAID fonlarının kesilmesi kararının ardından Ermenistan’da endişeye yol açmıştır. Son zamanlarda devamlı silah alımı yapan ve ABD ile savunma bakanlıkları arası ilişkileri diri tutmaya çalışan Ermenistan[6], Türkiye ile normalleşme sürecine uygun somut hareketlerden kaçındığı için açılmayan sınır kapılarının da etkisiyle, finansal desteğe ihtiyaç duymaya şüphesiz devam edecektir. Bu desteğin en büyük sağlayıcılarından ABD’nin yardım fonlarında kısıntıya gitmesi ise Ermenistan için endişe vericidir.

Ermeni basınına göre USAID’in Ermenistan Ofisi, temel insanı yardımlar konusunda istisnaların yapılabilmesi için merkezden talepte bulunmuştur.[7] Trump’ın kesin söylemlerinin ardından Ermeni Ofisinin yaptığı bilgilendirmenin pratik olarak bir anlamı bulunmamaktadır. Finansal ve siyasi olarak güçlü bir Ermeni diasporasına ev sahipliği yapan ABD, bu karar ile Ermenistan ile ilişkiler bakımından eski başkan Biden döneminden daha farklı bir politika izleyeceğinin sinyallerini de vermiş görünmektedir.

Türkiye içinde de Ermeni diasporasının söylemlerini olduğu gibi yansıtan, barış ve ikili ilişkilerin selametinden çok tek taraflı, çıkar yanlısı tavrını saklama gereği duymayan basın organları olduğu bilinmektedir. USAID’in finansal destek sağlamak suretiyle propaganda oluşturmak için kullandığı bu basın organları; fon kesintisinden sonra çeşitli sebeplerle yayına devam edemeyeceklerini bildirmişlerdir. Bu sebeplerin arasında açıkça fon kesintisi olmasa dahi, daha önce 1915 olayları ve Türkiye-Ermenistan ilişkileri hakkında yayınlanan yazı, röportaj ve haberlere bakıldığında bu basın organlarının finansal desteği nereden aldıkları ve neye hizmet ettikleri açıkça anlaşılmaktadır. Ayrıca belirtmek gerekir ki, fonların kesilmesinden sonra görünürlüğünün büyük ölçüde azalması da bu basın organlarının okuyucu kitlesi hakkında soru işaretlerine yol açmıştır.

Bilindiği üzere Türkiye-Ermenistan ilişkileri açısından olumsuz tavra sahip olan aşırılar ABD ile sınırlı değildir. Diasporayı bölgedeki refah ve istikrardan üstün tutan ve bunun aksini iddia ettiği halde başta savunma alanında olmak üzere her çeşit yardımı bu seviyede bölgede yalnızca Ermenistan’a sağlayan AB ülkeleri de fonlama mekanizmasını aktif kullanmaktadır. USAID’in kesinti haberinden sonra endişe duyan ve aksiyon alan bir diğer unsur da yine AB’dir. AB Dış Politika Şefi Kallas, kesintiyi telafi etmek için yardım edilebileceğini fakat USAID’in yerini AB’nin tamamen doldurmasının maddi olarak imkânsız olduğunu belirtmiştir.[8] Bu süreçte, diasporanın belirgin savunucularından olan Radio Free Europe’un da kesintilere tabi olması sebebiyle önemli ölçüde sıkıntıya girdiğini de görmek mümkündür. Kallas tarafından “demokrasi ışığı” olarak adlandırılan Radio Free Europe için de finansal desteğin AB tarafından sağlanacağı fakat USAID’in sağladığı destek miktarına ulaşamayacağı da açıklamalar arasındadır.[9]

Sonuç olarak Trump’ın radikal açıklamalarından biri olan, ABD’yi öncelemek amacıyla yapıldığı ifade edilen USAID fonlarında %90 kesintiye gidilmesi durumu, bu finansal yardım sayesinde ayakta durabilen propaganda amaçlı basın ve yayın organlarını büyük ölçüde etkilemiştir. Ülkedeki yardım projeleri için de maddi destek sağlayan USAID’in kesintileriyle beraber Ermenistan’da çalan endişe çanları duyulmaktadır. Ermenistan için en sağlam ve kalıcı destek, Türkiye ile ilişkilerde normalleşmenin gerçekleşmesi ve kısıntısız olarak sınırların açılması yoluyla sağlanabilir. Ne var ki, Türkiye ile normalleşme sürecini somut adımlar atarak gerçekleştirme çabası henüz görülemeyen Ermenistan’ı maalesef zor günler beklemektedir.