
1915 Olaylarıyla ilgili soykırım iddiaları içeren haberlerde ve yayınlarda pek çok yanlış bilgiye yer verildiği görülmektedir. Bu anlatı çerçevesinde Osmanlı İmparatorluğunun; 24 Nisan 1915 tarihinde zararlı faaliyetleri olduğunu saptadığı komitelerin kapatılmasına yönelik çıkarttığı genelgeden[1] başlayarak, 1923 yılına kadar (yani Türkiye Cumhuriyeti’ni de zan altında bırakmak maksadıyla) bir soykırım uyguladığı iddialarında bulunulmaktadır. Bu iddiaların tutarsızlığı ve geçersizliği konusunda pek çok akademik çalışma olmasına rağmen, Ermeni diasporanın da etkisiyle, Ermenistan basınında ve yabancı basında bu iddiaların sıklıkla tekrarlandıkları göze çarpmaktadır.
Örnek vermek gerekirse, yeni Koronavirüsü (SARS-CoV-2) salgını hasebiyle 12 Mart’ta yayınlanan ve Ermenistan’ın geçmiş salgın deneyimlerine yer veren bir makale bu tarz tutarsız iddialar içermektedir[2]. Söz konusu yazıda; Taşnaksütyun Partisinden (Ermeni Devrimci Federasyonu) yetkililerin ağzından notlara yer verilerek, 1918 yılında Osmanlı’nın Birinci Dünya Savaşından yenilmesinin ardından Ermenilerin işgal ettiği topraklarda halkın çektiği kıtlıktan, tifo ve tifüs salgınlarından bahsedilmektedir. 1918-1919 kışında yaşanan kıtlık yaklaşık 180.000 Ermeni’nin açlıktan ölmesine yol açmıştır. Ardından tifo salgınının başladığı ve açlıkla mücadele eden halkın bir de tifo ve tifüsle mücadele ettiğinden bahsedilmiştir. Yazıdaki ilginç notlardan bir tanesi de 1919 yılının yazında Ermeni nüfusunun yaklaşık yüzde 20’sinin salgınlarda hayatını kaybettiği belirtilmektedir.
Bu noktada Hikmet Özdemir’in, Osmanlı’da yaşanan salgınlar ve hastalıklar nedeniyle Anadolu’daki nüfusun değişimi üzerine yaptığı çalışmayı hatırlamak yerinde olacaktır. Özdemir’in verileri ile yukarıda bahsi geçen makale birbirini destekler niteliktedir. Özdemir’e göre “Kafkasya’da (…) 1919’da tifüs salgınından ve açlıktan 200.000 Ermeni hayatını kaybetmiştir.[3]” Bu verilerden de anlaşılacağı üzere Ermeni nüfusun önemli bir kısmı iddia edildiği gibi Osmanlı askerlerinin planlı bir eylemi sonucu değil, salgın hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
Nitekim Anadolu’nun pek çok yerinde çetin savaş ve kış koşulları nedeniyle pek çok insan hastalıklara ve ağır yaşam şartlarına yenik düşmüştür. Birinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında Anadolu’nun pek çok yerinde benzer durumlar yaşanmıştır. O dönemde Osmanlı topraklarında bulunan yabancı gözlemciler binlerce askerin savaş sırasında tifüsten öldüğünü bildirmişlerdir[4]. Hatta Kafkas cephesinde Osmanlı’nın Üçüncü Ordusundaki pek çok asker bu hastalık nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Joseph Pomiankowski’ye göre bu salgınlarda en az bir milyon Müslüman hayatını kaybetmiştir[5]. Bazı akademisyenlere göre, Ermeni nüfus 1915-16 yıllarında sevk ve iskâna tabi tutulmasaydı dahi hastalıklar nedeniyle, tıpkı Müslüman komşuları gibi hayatlarını kaybedebilirdi[6]. Dolayısıyla o dönemde Anadolu’da yaşanan salgın hastalıklar ve kıtlık nedeniyle yaşanan kayıplar, bu coğrafyada yaşayan tüm halkın ortak acısı olarak kayıtlara geçmiştir.
Ancak ne yazık ki yaşanan ortak acılar zaman geçtikçe farklı olaylara mal edilmeye başlanmış, planlı bir faaliyetin parçası gibi gösterilmeye çalışılmıştır. Ermenistan basınında çıkan ve soykırım iddialarının tutarsızlığını ele veren bu makaleyle tekrar görüldüğü üzere, Birinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında Anadolu’da yaşanan olaylar bir felakettir ve yalnızca Ermenileri değil tüm Anadolu halkını etkilemiştir.
Fotoğraf: TOBB ETU Hastanesi internet sitesi
[1] Tutku Dilaver, “Tarih 24 Nisan 1915: Neler Olmuştu?” Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM), Analiz No: 2018/9, 24 Nisan 2018, https://avim.org.tr/tr/Analiz/TARIH-24-NISAN-1915-NELER-OLMUSTU
[2] Թաթուլ Հակոբյան, “Մեր պատմության կորոնավիրուսը. բծավոր տիֆը և սովը Հայաստանում 1918-1919 թթ,”CivilNet.am, 12 մարտ, 2020, https://www.civilnet.am/news/2020/03/12/Մեր-պատմության-կորոնավիրուսը-բծավոր-տիֆը-և-սովը-Հայաստանում-1918-1919-թթ․/378179 (Groong.edu tarafından İngilizce çevirisi yapılmıştır: Tatul Hakobyan, “CIVILNET: The Coronavirus of Our History: Spotted Typhus and Starvation in Armenia, 1918-1919”.)
[3] Hikmet Özdemir, Salgın Hastalıklardan Ölümler, 1914-1918 (Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2005).
[4] Ramazan Çalık ve M. Tepekaya, “Birinci Dünya Savaşı Esnasında Anadolu’daki Salgın Hastalıklar ve Ermeniler,” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 16 (2006): s 208, http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/view/521
[5] Çalık ve Tepekaya, “Birinci Dünya Savaşı Esnasında…,” s. 222.
[6] Çalık ve Tepekaya, “Birinci Dünya Savaşı Esnasında…,” s. 226.
© 2009-2025 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
IRKÇI ERMENİ MİLLİYETÇİLERİNİN LOS ANGELES’DE TÜRKLERE VE TÜRKİYE’YE KARŞI KARALAMA KAMPANYASI VE NEFRET SÖYLEMİ SÜRÜYOR
AVİM 14.02.2019 -
BÖLGESEL KAPSAMLI EKONOMİK ORTAKLIK (RCEP): BÖLGEYİ VE DÜNYAYI ŞEKİLLENDİRECEK ÖNEMLİ BİR TİCARET ANLAŞMASI
AVİM 15.12.2020 -
AMERİKA ERMENİ ULUSAL KOMİTESİ’NİN (ANCA) DİSNEY PLUS'IN ATATÜRK DİZİSİ PROJESİNE YÖNELİK ÇİRKİN KARALAMA KAMPANYASI
AVİM 12.07.2023 -
PATRİK SEÇİMİNDEKİ KUŞKULAR - II
AVİM 07.08.2017 -
AVİM, TTK, RUS TARİH KURUMU VE RUSYA BİLİMLER AKADEMİSİ ŞARKİYAT ENSTİTÜSÜ İŞBİRLİĞİ İLE MOSKOVA’DA “I. DÜNYA SAVAŞI VE XX. YÜZYILIN BAŞINDA TÜRK-RUS İLİŞKİLERİ” BAŞLIKLI KONFERANS HAKKINDA DEĞERLENDİRME YAZISI
AVİM 13.04.2018
-
ERMENİ ARAŞTIRMALARI ÖZEL SAYISI - “TÜRKİYE-ERMENİSTAN İLİŞKİLERİNİN GÜNCEL DURUMU” ÖMER ENGİN LÜTEM
AVİM 04.08.2015 -
ŞEHİT DİPLOMATLAR
AVİM 12.04.2015 -
ABD’DE KARAR TASARILARI MEVSİMİ BAŞLADI
Ömer Engin LÜTEM 22.03.2012 -
KAZAKİSTAN CUMHURİYETİ: TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI'NIN ÖNCÜ ÜLKESİ
Teoman Ertuğrul TULUN 07.01.2022 -
BİLAL N.ŞİMŞİR’İN "BALKAN SAVAŞLARINDA RUMELİ TÜRKLERİ KIRIMLAR-KIYIMLAR-GÖÇLER (1821-1913) " İSİMLİ KİTABI TERAZİ YAYINCILIK’TAN ÇIKTI
AVİM 13.01.2014
-
THE ARMENIAN QUESTION - BASIC KNOWLEDGE AND DOCUMENTATION -
THE TRUTH WILL OUT -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
ERMENİ SORUNU - TEMEL BİLGİ VE BELGELER (2. BASKI)
-
“TÜRKİYE-AZERBAYCAN-ERMENİSTAN İLİŞKİLERİNDE YENİ JEOPOLİTİK DÖNEM” BAŞLIKLI KONFERANS