DÜNYA SİYASETİNDE KAZAKİSTAN’IN ARTAN ETKİSİ VE SON GELİŞMELER
Yorum No : 2016 / 52
04.10.2016
8 dk okuma

Son dönem izlediği dengeli ve aktif dış politika ile Kazakistan bölgesel olarak ağırlığı artan bir ülke haline gelmiştir. Orta Asya’da önemli bir rol üstlenen Kazakistan, hem bölgede hem de küresel düzeyde ilişkilerde önceliklerini kullanarak etkin bir rol oynamaktadır. Özellikle Birleşmiş Milletler gibi uluslararası örgütlerde ve gelişmelerde üstlendiği roller ile Kazakistan kendisini diğer Orta Asya devletlerinden farklı olarak bölgesel güç olarak konumlandırma eğilimindedir. 3 Ağustos’ta Paris İklim Değişikliği Antlaşmasını imzalaması, EXPO 2017’ye ev sahipliği yapacak olması, 2017-2018 dönemi Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi geçici üyeliğine seçilmiş olması, Kazakistan’ın son dönemdeki aktif dış politikasının işaretleridir. Bölgesel düzeyde de son dönemlerde temaslarını yoğunlaştıran Kazakistan, Türkiye ile de yakın temaslar halindedir.

Kazakistan Dışişleri Bakanı Yerlan İdrisov, 2 Ağustos’ta New York’ta Birleşmiş Milletler (BM) merkezinde düzenlenen törende Paris İklim Değişikliği Anlaşması’nı imzalamıştır. Anlaşmanın imzalanmasının ardından, İdrisov, BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon ile buluşmuştur. Ban Ki-moon bu önemli uluslararası anlaşmayı imzalaması aynı zamanda ülkesinin BM Güvenlik Konseyi’ne geçici üye olarak seçilmesi üzerine Kazakistan’ı  kutlamıştır. Buluşmada, terör ile mücadele, şiddet içeren aşırılık aynı zamanda sürdürülebilir kalkınma ve barış inşası konuları konuşulmuştur.[i] Bu bağlamda söz konusu sorunların yüksek düzeyde görüşülmesi, Kazakistan’ın küresel düzeydeki rolünü güçlendirmiştir.

Yukarıda da bahsedildiği üzere, Kazakistan 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren Güvenlik Konseyi geçici üyeliğine seçilmiştir. New-York’ta yapılan Konsey toplantısında BM’ye üye 193 ülkenin 138’inin Kazakistan’a destek oyu vermesiyle  Kazakistan BM Güvenlik Konseyi’ne Orta Asya’dan üye olan ilk ülke olmuştur. 1 Ocak 2017 - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında Kazakistan Güvenlik Konseyi geçici üyeliğini yürütecektir.[ii] Bu süreç içinde Kazakistan’ın dünya siyasetinde görünürlüğünün artması ve daha aktif bir dış politika izlemesi beklenmektedir.

Dış politikanın yanı sıra Kazakistan önemli etkinliklerden birisine ev sahipliği yapacaktır.10 Haziran-10 Eylül 2017 tarihleri arasında uluslararası EXPO-2017 fuarı Kazakistan’ın Astana şehrinde düzenlenecektir. EXPO-2017 Komisyonu, fuara 85 ülkenin ve 15 uluslararası organizasyonun katılacağını onaylamıştır. Astana, bu etkinlik hazırlıklarında da BM ile yaptığı sözleşmelere sadık kamış ve Paris İklim Değişikliği Antlaşması’nı imzalayarak EXPO-2017’nin Geleceğin Enerjisi-Yeşil Enerji” sloganı adı altında çevre koruma konularına öncelik verdiğini dünyaya duyurmuştur.[iii] Aynı zamanda Kazakistan Dışişleri Bakanı Yerlan İdrisov 3 Ağustos’ta katıldığı C5+1 (Orta Asya ve Amerika Birleşik Devletleri) toplantısı sonrasında ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ve bazı yatırımcılarla yaptığı görüşmede EXPO-2017’deki yatırım fırsatları ile ilgili bilgiler vermiştir.[iv] Dolayısıyla bu etkinlik önümüzdeki dönemde hem küresel hem de bölgesel düzeyde Kazakistan’ı birçok açıdan öne çıkaracak bir özellik de taşımaktadır.

Kazakistan bölgesel düzeyde de aktif bir siyaset izlemektedir. Türkiye ile de yakın temasları bulunan Kazakistan, Rusya ve Türkiye ilişkilerinde oynadığı arabulucu rolü ve Türkiye’nin Şangay İşbirliği Örgütü’ne üyeliğikonusunda desteği ile etkinliğini sürdürmektedir. Bu bağlamda Nazarbayev, 5 Ağustos 2016 tarihinde mevkidaşı Recep Tayyip Erdoğan’ın daveti üzerine ülkemize resmi bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Ziyaret vesilesiyle iki cumhurbaşkanı baş başa ve heyetler arası görüşmelerin ardından ortak basın toplantısına katılmışlardır. Görüşmelerde, iki taraf da uluslararası ve bölgesel meseleleri; Türkiye Rusya ilişkilerini, Türkiye’nin Şangay İşbirliği Örgütü’ne katılımı ve yatırım projeleri gibi politik diyaloğu güçlendirme potansiyeline sahip konuları ele almıştır.

Yeni İpek Yolu Projesi’nde iki ülkenin de merkezi konumda olduğunu belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan,"Orta koridor girişimimiz ve ulaştırma lojistik projelerimizle Türkiye'nin Kazakistan'ın batıya açılan kapısı, Kazakistan'ın ise Türkiye'nin doğuya kapısı olmasını arzu ediyoruz."  değerlendirmesinde bulunmuştur. [v] Toplantı boyunca iki ülkenin de birbirini stratejik partner olarak ifade etmesi ileride işbirliği konularının daha da artacağına işarettir.

Kazak Cumhurbaşkanı Nazarbayev Türkiye’nin ŞİÖ üyeliğinin söz konusu olması durumunda desteklerini belirtmiştir. Hatırlanacağı üzere, dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, 2013'teki Rusya ziyaretinde "Bizi Şanghay İşbirliği'ne alın" demişti. Bu konu ile ilgili olarak, Nazarbayev, ortak basın toplantısında şunları söylemiştir: "Türkiye’nin, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) bünyesinde olmasını sonuna kadar destekliyoruz. Ben tamamıyla destekledim bu düşünceyi. Bizim ŞİÖ partnerlerimizin de bu girişimi destekleyeceğine inanıyorum."[vi] Türkiye-Rusya ilişkilerinin normalleştiği bu süreçte Kazakistan’ın bu desteği önem arz etse de, Rusya’nın, Orta Asya ülkeleriyle kültürel bağı olan İran ve Türkiye’nin örgüte üyeliğine geçmiş dönemlerde sıcak bakmadığı bilinmektedir.

Dünyadaki ekonomik krize rağmen Kazakistan ve Türkiye arasındaki ilişkilerin geliştiğine vurgu yapan Nazarbayev, iki ülke arasındaki yatırımların yaklaşık 8oo milyon dolara ulaştığını ve Türk işadamlarının Kazakistan’a yatırımını desteklediğini de ifade etmiştir. İki ülkenin de olumlu sinyaller verdiği toplantıda özellikle Kazakistan’ın gayreti ile Rus-Türk ilişkilerinin düzeltilmesi de konuşulmuştur. Türkiye de Kazakistan da Avrasya bölgesinde hem bağlantı noktası hem de pazar olma kapasitesi bağlamında, ikili düzey ilişkilerin gelişmesinin ötesinde, bölgede de yeni projelerin gerçekleştirilmesinde öncü olabilecektir. Kazakistan’ın BM güvenlik konseyi geçici üyeliği ve imzaladığı uluslararası sözleşmeler Doğu ve Batı arasında köprü kurabilecek bu oluşumun önemli ayakları olacaktır. Sonuç olarak, Kazakistan’ın uluslararası örgüt ve kuruluşları dış politikasında bir araç olarak kullanarak dünya siyasetinde varlığını göstermeye başladığını söylemek mümkündür. Bu bağlamda diğer aktörlerle olan ilişkilerini pragmatist bakış açısıyla iyi tutmaktadır. Yukarıda bahsi geçen kısa sürede yaşanan ve önem arz edecek bu gelişmeler bu aktif politikanın ve vizyonun kanıtını oluşturmaktadır.

Fotoğraf: hurriyet.com.tr


[i] "Ban congratulates Kazakhstan on its signing of the Paris Agreement on climate change" UN News Centre. 3 August 2016. Web. (Erişim Tarihi: 4 Ağustos 2016), http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=54619#.V61hlU2LTIU

"Kazakhstan Signs Paris Climate Change Agreement."Agora.parl.org. 9 August 2016. Web. (Erişim Tarihi: 10 Ağustos 2016), http://www.agora-parl.org/node/19599

[ii] BM Güvenlik Konseyi’nde 5’i daimi olmak üzere 15 üye ülke bulunmaktadır. Veto hakkına sahip 5 daimi üye, Çin, Fransa, Rusya, Büyük Britanya ve Amerika Birleşik Devletleri’dir. Kalan 10 geçici üye Japonya, Mısır, Senegal, Ukrayna ve Uruguay’dır.

"Kazakistan, BMGK Geçici Üyeliğini Resmileştirdi." TürkKazak. 9 August 2016. Web. (Erişim Tarihi: 10 Ağustos 2016), http://turkkazak.com/site/?p=41845

[iii] "Kazakhstan signed the Paris agreement on climate change." Daily World News. 3 August 2016. Web. (Erişim Tarihi: 10 Ağustos 2016), http://visitwinchestervirginia.com/kazakhstan-signed-the-paris-agreement-on-climate-change/

[iv] "Orta Asya, Çıkarların çatıştığı değil, Kesiştiği bölge olmalı." Kazakistan.Kz. 4 Ağustos2016. Web. (Erişim Tarihi: 5 Ağustos 2016), http://www.kazakistan.kz/orta-asya-cikarlarin-catistigi-degil-kesistigi-bolge-olmali/

[v] "Turkey is a Strategic Partner of Kazakhstan." 05.08.2016. Presidency of The Republic of Turkey. Web. (Erişim Tarihi: 5 Ağustos 2016), https://www.tccb.gov.tr/en/news/542/49913/feto-poses-a-threat-not-only-for-turkey-but-also-all-the-countries-it-is-present-in.html

[vi] "Nazarbayev calls Turkey to join implementation of Nurly Zhol program." Kazinform International News Agency. 06 August 2016. Web. (Erişim Taihi:6 Ağustos 2016), http://www.inform.kz/eng/article/2933949


© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır

 



Henüz Yorum Yapılmamış.

Kaynaklar:

Analiz
Yorum
Blog
Rapor
Bülten