G-20 Zirvesi, 9-10 Eylül 2023 tarihlerinde Yeni Delhi’de düzenlenmiştir. Zirve, “Tek Dünya, Tek Aile, Tek Gelecek” teması ile gerçekleşmiştir. Zirve’de, gıda güvenliği, iklim ve enerji, kalkınma, sağlık ve dijitalleşme gibi önemli konular ele alınmıştır. G-20 dünyanın önde gelen yirmi ekonomisinin temsil edildiği önemli bir zirve olarak değerlendirilse de Batı’da bu konuda bazı çekinceler barındıran makaleler kaleme alınmaktadır. Bu makalelerden biri, eski Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkan Donald Trump döneminde danışman olarak görev yapmış olan John R. Bolton tarafından, G-20’nin kendini feshetmesi gerektiğine ilişkin yazdığı makaledir.  

G20, bilindiği gibi uluslararası sistemde başlıca gelişmiş ülkeler ile önemi ve ağırlığı artmakta olan yükselen ekonomilerin küresel ekonomik karar alma süreçlerinde daha fazla temsil edilmesi ve uluslararası mali sistemin daha istikrarlı bir yapıya kavuşturulması amacıyla, 1997’deki Asya ve 1998’deki Rusya krizlerinin ardından 1999 yılında Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanları düzeyinde düzenlenen toplantıyı takiben, Türkiye, ABD, Almanya, Arjantin, Avustralya, Birleşik Krallık, Brezilya, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC), Endonezya, Fransa, Güney Afrika Cumhuriyeti, Hindistan, İtalya, Japonya, Kanada, Kore Cumhuriyeti, Meksika, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan ve Avrupa Birliği’nce oluşan bir platformdur[1].

Bu sene, G-20 ülkelerinin üzerinde anlaşmaya vardığı ortak bildiride bazı konular dikkat çekmektedir. Örneğin, 55 üyeye sahip Afrika Birliği’nin Avrupa Birliği’nin statüsünde G-20’ye daimî üye sıfatıyla dahil olması gibi. Güney Afrika’nın da dahil olduğu G-20’ye Afrika Birliği’nin katılması grup içinde “küresel güney”in kendini daha iyi bir şekilde ifade etmesine olanak sağlayabilecektir[2]. G-20 zirvesine damga vuran gelişmelerden bir diğeri de India-Middle East-Europe-Corridor (IMEC) projesinin ortaya konması olmuştur. Söz konusu projeye göre, Hindistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri üzerinden Körfeze ve Körfez üzerinden Avrupa'ya bağlanması öngörülmektedir. ABD, Hindistan, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Almanya, Fransa, İtalya ve AB bu amaç için bir araya gelmişlerdir. Söz konusu proje, Vaşington için Çin’in “Kuşak ve Yol Projesi” kapsamında yaptığı altyapı yatırımlarına alternatif oluşturulması anlamına gelmektedir. ABD bu proje ile bir yandan Çin’in Kuşak ve Yol Projesini hedef alırken, diğer yandan Orta Doğu’daki çıkarlarını gözetmeyi öngörmüştür. Bu proje ile Hindistan'ın Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, İsrail ve Ürdün yani kısaca Orta Doğu bölgesi ile ekonomik ve ticari bakımdan entegrasyonu öngörülmektedir. Diğer bir değişle, Güney Asya'nın Orta Doğu ve Batı Asya ile jeopolitik ve ekonomik "convergence"nın sağlanması hedef alınmaktadır.

G-20 zirvesinde bugüne kadar başarı elde edilememiş konulara da değinilmiştir. Başarısızlık yaşanan en temel konulardan biri iklim değişikliği meselesidir. Birleşmiş Milletler, zirve başlamadan bir gün önce fosil yakıtlardan tamamen vazgeçmenin sıfır emisyon hedefleri için kilit önemde olduğunu açıklamıştır, ancak G-20 liderleri konuyla ilgili bir anlaşmaya varamamıştır. Eklemekte fayda olan bir diğer husus ise G-20 ülkelerinin küresel emisyonların yüzde 80’inden sorumlu olduğudur. 

Eski ABD Başkan Donald Trump döneminde danışman olarak görev yapmış olan John R. Bolton’ın yazdığı makale, G-20’nin ortadan kalkması gerektiği, “yığınla” sonuç bildirgesi, ortak bildiri ve sonuç belgesinin hiçbir sonucu olmadığı ifadeleri ile başlamaktadır[3]. Makalede, G-20’nin hızlı diplomatik görüşmeleri mümkün kıldığına dikkat çekilmektedir, ancak New York’ta yapılacak olan BM Genel Kurulu başta olmak üzere pek çok başka forumun da bunu mümkün kıldığını belirtmektedir. Bolton, sonu gelmeyen kısa buluşmaların ölçülebilir bir faydası olup olmadığını sormaktadır. Bolton, Zirve’de Çin Devlet Başkanı Xi JinPing’in bulunmamasına da vurgu yapmıştır. Anlaşıldığı kadarıyla Bolton, Doğu ve Batı’nın bir araya gelmesinden rahatsızlık duymaktadır. Ancak, Doğu ile Batının bir araya geldiği zirvelerin nadiren gerçekleşmesi kutuplaşmayı artıracaktır. Batı o zaman denge arayışı fırsatını daha da fazla kaybedecektir. Aksi halde Doğu da Batı da kendi kendilerine “özel” zirve gerçekleştirdiği takdirde, sorunlar daha da büyüyecektir. Bu noktada Bolton’un makalesinin sonlarındaki bir cümle dikkat çekmektedir. “G-20 toplantılarının ortadan kaldırılması liderlere diplomatik inceliklere değil gerçek meselelere odaklanmaları için zaman kazandıracaktır.” Gelenekselleşmiş zirvelerden birinin ortadan kalkması da gerçek meselelere odaklanmanın önünde büyük bir engel oluşturabilecektir.

G-20’de Batı’nın üstünlüğünün nispeten azaldığı açık bir gerçektir. G-20’nin neredeyse çoğunluğunu oluşturan “Güney” ülkeleri daha fazla söz sahibi olmuştur. Bu durum da, G-20’nin oluşumuna öncülük eden Amerika’nın çıkarlarına ters düşmeye başlamıştır. Bu sebeple John Bolton’ın kaleme aldığı yazı şaşırtıcı değildir. G-20 artık ABD’nin beklentilerini gerçekleştirecek bir kurum olmaktan uzaklaşmıştır. Bunun en önemli göstergesi, geçtiğimiz yıl Bali’de düzenlenen G-20 zirvesinde Rusya’nın Ukrayna savaşı konusunda açık bir şekilde suçlanmasıdır. Bu sene ise Yeni Delhi’de düzenlenen G-20 Zirvesi’nde ise Rusya’dan bahsedilmemiştir. Bu, ABD’nin ve Batı’nın görmekten hoşlanmadığı bir tabloyu ortaya koymuştur. Ama Hindistan’ı kendilerinden uzaklaştırmak da tercih edebilecekleri bir durum değildir. Bolton’un G-20’nin ortadan kaldırılmasına yönelik düşüncesi ABD’nin ve Batı’nın çıkarlarına ters düşmektedir. Eğer G-20 ortadan kalkarsa geride yalnız G-7 ve BRICS kalacaktır. Bu da tamamen Çin ve Rus denetiminde bir BRICS’in, G-7’ye rakip olma olasılığına yol açabilecektir. 

*Fotoğraf: https://www.indyturk.com/node/660331/dünya/yeni-delhideki-g20-zirvesinden-çıkan-5-sonuç