Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 5 Şubat günü Vatikan’ı ziyaret ederek Roma Katolik Kilisesi ruhani önderi ve Vatikan Şehir Devleti hükümdarı Papa Fransuva’yla bir görüşme gerçekleştirecektir.[1] Papa Fransuva, göreve başlamasından kısa bir süre sonra, 2014 yılında Türkiye’yi ziyaret etmiş ve Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından ağırlanmıştır. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yakında gerçekleşecek olan seyahati ise iade-i ziyaret niteliğinde olacaktır. 5 Şubat’taki Vatikan ziyaretinde öne çıkan iki unsur bulunmaktadır:

1) 2015 yılında Papa Fransuva’nın 1915 olaylarıyla ilgili soykırım iddialarını dile getirmesinden sonra gölgelenen Türkiye-Vatikan ilişkileri, yoğun bir diploması trafiği sonucunda onarılmıştır. Devlet düzeyinde gerçekleşecek olan 5 Şubat görüşmesi, iki taraf arasındaki ilişkilerin sağlamlaştırılması için uygun bir vesile olacaktır. Buna ilaveten, büyük bir dini mezhebi temsil eden Roma Katolik Kilisesi dinler arası diyaloğa önem vermektedir. Bu bağlamda Roma Katolik Kilisesi’nin dünyanın önde gelen nüfusu Müslüman ağırlıklı ülkelerinden olan Türkiye ile üst düzey görüşme yapması, Kilise’nin dinler arası diyalog arayışına hizmet edecektir.

2) Aralık 2017’de ABD Başkanı Donald J. Trump’ın iç siyaset kaygılarıyla Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıma kararı, zaten gerginliğin had safhada olduğu Orta Doğu’da hiç yoktan bir gerginlik konusu daha yaratmıştır. Böyle bir gerginliğin herkes için zararının farkındalığıyla, hem Cumhurbaşkanı Erdoğan hem de Papa Fransuva ABD’nin bu kararına karşı çıkmışlar ve birbiriyle bu konuda telefon görüşmesi yapmışlardır. 5 Şubat’taki gerçekleşecek Cumhurbaşkanı Erdoğan-Papa Fransuva buluşmasında kuşkusuz Kudüs meselesi gündemde olacaktır. Böylece Türkiye ve Vatikan, üç semavi din için de büyük manevi önem taşıyan Kudüs üzerinden gerginliğin çıkarılmamasının önlenmesi konusunda üst düzey koordinasyon imkânı bulacaktır.

Diğer taraftan Türkiye’nin Papalık ile ilişkilerine temkinli yaklaşmasında yarar vardır. Papa Fransuva’nın görevine başladığından bu yana önem verdiği bir konu ekümenizm, yani Hristiyanlar arası birliğin sağlanmasıdır. Papa Fransuva yakın geçmişte ekümenizmin sağlanabilmesi uğruna hem Türkiye’yi hem de Müslümanları rencide eden davranışlarda bulunduğu hatırlanacaktır.

Roma Katolik Kilisesi, buna açıkça vurgu yapmasa da, kendisini dünyanın diğer Hristiyan kiliselerinin üstünde konumlandırmakta, diğer kiliseleri kendi yörüngesinde toplayabilmeyi arzulamaktadır. Bu bağlamda dünyanın en büyük kiliseler birliği olan Dünya Kiliseler Konseyi’ne üye olmamış, bunun yerine Konsey ile kurumsal ilişkiler kurmuştur. Papa Fransuva, ekümenizm hedefi doğrultusunda çeşitli temaslarda bulunmuştur. Örnek olarak Papa Fransuva dünyanın en büyük Ortodoks kilisesi olan Rus Ortodoks Kilisesi ruhani önderi Patrik Kiril ile 2016’da bir araya gelmiş ve ortak bir bildiri yayınlamıştır.[2]

Papa Fransuva’nın, Roma Katolik Kilisesi’nin Türkiye ile olan ilişkilerini zedelemek uğruna Ermeni soykırım iddialarına 2015 yılında destek çıkması[3] da ekümenizm arayışıyla açıklanabilir. Papa Fransuva, bu söylemiyle Ermeni Apostolik Kilisesi ve genel olarak tüm Ermenileri yanına çekmiş, onların gözünde kendi Kilisesi’nin konumunu pekiştirmiştir. Papa Fransuva bununla da kalmamış, Ermenistan ziyareti sırasında önceden hazırlanmış olan konuşma metninin dışına çıkarak tekrar soykırım iddialarına değinmiş, Roma Katolik Kilisesi-Türkiye ilişkilerini tekrar zedelemiştir.[4] Doğal olarak Papa Fransuva’nın bu hareketi Ermeniler nezdinde topladığı beğeniyi daha da pekiştirmiştir.

Papa Fransuva, benzer bir tutumu 2015’te Bosna-Hersek’e gerçekleştirdiği ziyaret sırasında da sergilemiştir. Yapılan tüm çağrılara rağmen Papa Fransuva ziyareti sırasında Srebrenitsa Soykırımından bahsetmemiştir.[5] Papa’nın bu tutumu, çoğunluğu Ortodoks mezhebinden olan Bosna-Hersek’e bağlı özerk Sırp Cumhuriyeti’ni ve Sırbistan’ı, dolaylı olarak da Sırbistan ile yakın ilişkileri olan Rusya’yı (ve Rus Ortodoks Kilisesi’ni) rencide etmekten kaçınmasıyla açıklanabilir. Bunun nedeni, Srebrenitsa Soykırımının Sırplar arasında hâlâ hassas bir konu teşkil etmesidir.

Son olarak Papa Fransuva, 2017 Myanmar ziyareti sırasında, Rohingyalar’ın (Arakan Müslümanları) maruz kaldığı sistematik zulümden bahsetmemiştir. Bazı yorumculara ve konuyla ilgilenen Birleşmiş Milletler yetkililerine göre bu zulümler artık soykırım teşkil edecek seviyeye ulaşmıştır. Ancak buna rağmen Papa Fransuva, Myanmar ziyareti sırasında bu konuyu değinmemiştir. Myanmar ziyareti öncesi yazılanlara bakılacak olursa;[6] bu duyarsızlığın temel sebebinin, Rohingyalar’dan bahsedilmesi halinde Myanmar’daki Hristiyan azınlığın ülkedeki radikal Budistlerin misilleme saldırılarına maruz kalmasına sebebiyet vereceği korkusu olduğu anlaşılmaktadır. Papa Fransuva, Myanmar ziyareti sonrasında yaptığı bir açıklamada ise,[7] Myanmar ziyareti sırasında kriz çıkarmamak için Rohingyalar’dan bahsetmediğini ima etmiştir. Dolayısıyla, Papa Fransuva Hristiyanlara zarar gelebilir endişesiyle taktik bir karar almış, ve Müslüman bir halkın maruz kaldığı zulmü görmezden gelmiştir.

Roma Katolik Kilisesi ruhani önderi ve Vatikan Şehir Devleti hükümdarı Papa Fransuva, resmi görevi itibariyle iki kimliğe sahiptir: kendisi hem bir din adamıdır, hem de bir devlet başkanıdır. Ekümenizmin ilerletilmesi doğrultusunda Roma Katolik Kilisesi’nin elde edeceği prestij, Kilise’nin Hristiyan dünyasındaki manevi konumunu pekiştirecek, bu ise doğal olarak Vatikan’ı gücünü arttıracaktır. Bu prestij ve güç arayışı Papa Fransuva’nın bugüne değin sergilediği yöntemi ve yönelimi özetleyebilmektedir.

*Fotoğraf: BBC