Geçtiğimiz günlerde Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in Çin’e ziyaretini takiben Çin ile Özbekistan arasında “Kapsamlı Stratejik İş Birliği Anlaşması” imzalandı. Çin Dışişleri Bakanlığınca yapılan açıklamada tarafların ikili ilişkilerini önemli ölçüde güçlendireceği ifade edilen bu anlaşma; Çin’in Özbekistan’daki ithalat hacmini arttırmasına, Çin-Kırgızistan-Özbekistan arası demiryolu projesine, Özbekistan’ın içe kapalı bir ülke olmaktan çıkarılıp dünyanın geri kalanı ile aktif bir iş birliğine dahil edilmesine, öğrenci değişimine, taraflar arasında vatandaşların da birbirine yakınlaşmasını sağlayacağı düşünülen sosyal ve kültürel faaliyetlere ve bununla birlikte terör, ayrımcılık gibi unsurlarla mücadele konusunda güçlerini birleştireceklerine ve nihayet Çin için önemli olan Tayvan sorununa verilecek desteğe dair teminatları barındırmakta.[1]
Yukarıda bahsi geçen açıklamada ayrıca Özbekistan ile imzalanan kapsamlı stratejik iş birliği anlaşmasının 2013 tarihinde Çin’in mevcut Cumhurbaşkanı Xi Jinping tarafından önerilmiş ve Doğu Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlamayı amaçlayan Kuşak-Yol Projesi (Belt and Road Initiative) bakımından da önem arz ettiği belirtildi. Bir nevi modern İpek Yolu potansiyeli taşıyan bu projede Çin tarafından öngörülmüş olan sekiz büyük adımın gerçekleştirilmesi için tarafların ekonomik ve ticari potansiyellerinin en aktif şekilde değerlendirilmesi gerektiği noktasına da vurgu yapıldı.
Kuşak-Yol Projesi, Çin kaynaklarının ve teknolojisinin Kuzey ve Orta Koridorlara ilaveten Pakistan, Özbekistan gibi Asya ülkelerinden geçmek suretiyle güneyden de Avrupa’ya ve dünyaya ulaştırılmasını hedefleyen bir projedir. Proje; demiryolları, enerji aktarımı sağlayacak bağlantılar ve ticari trafiğin kesintisiz devam etmesi açısından güzergahtaki ülkeler arası sınır geçişlerinde kolaylıklar gibi avantajlar sağlayacaktır.[2] Doğu ve Batı arasındaki ticareti İpek Yolu anlayışıyla canlandırması hedeflenen projede güzergâh ve dağıtım noktası da Pakistan olarak ortaya çıkmaktadır.
Çin’in Özbekistan ile imzaladığı “Kapsamlı Stratejik İş Birliği Anlaşması” ile Özbekistan-Çin ilişkilerinin bu yüksek seviyeye ulaşmış olması, Çin’in şu ana kadar bu seviyede iş birliği geliştirmiş olduğu tek ülkenin Pakistan olması açısından da ilgi çekmektedir. Çin-Avrupa arası ticareti sağlamakla kalmayan ve kültürel olarak pek çok olanak sağlayan tarihi İpek Yolu’nun da güzergahında bulunan Pakistan, Çin ve Orta Asya açısından ekonomik olarak önemli bir ülkedir. Çin’in mevcut en kapsamlı ticari projesi olan Kuşak-Yol Projesi için de önem taşıyan Pakistan’la ikili ilişkilerin tesisi ve korunması Çin açısından aynı zamanda Hindistan’ı dengelemek bakımından da önemli görülmektedir.[3] O sebeple bu seviyede bir ilişkinin Özbekistan ile de kurulması ekonomik ve politik dengelerin hareketlendiğinin göstergesidir.
Ticaret yollarının kurulması beraberinde kültürel aktarımı da getirirken, politik birtakım sonuçlara da sebebiyet vermektedir. Çin’in Kuşak-Yol Projesi coğrafi açıdan incelendiğinde güzergahın Afganistan’ın kuzey ve güneyinden geçtiği görülmektedir. Tıpkı Pakistan gibi Afganistan’ın da tarih boyunca ticari yollar bakımından bir kavşak olması ve Çin, İran, Hindistan gibi Asya ülkelerinin bağlantı noktasını teşkil etme özelliğini, Çin’in jeopolitik açıdan önemli bu ülkeyi de göz ardı etmediğinin bir işareti olarak görmek mümkündür.[4]
Bahsedilmesi gereken bir diğer önemli unsur da söz konusu coğrafyada Batı’nın nüfuzudur. 20 yıl süren savaştan sonra 2021’de ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilmesi ile birlikte Geniş Orta Asya’da ABD varlığı sona ermiştir. Henüz hiçbir ABD başkanı herhangi bir Orta Asya ülkesini henüz ziyaret etmemiştir. Avrupa Birliği'nin de bölgedeki varlığı ihmal edilebilir düzeydedir.
Görüldüğü üzere Çin, Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayacak Kuşak-Yol Projesi -2013’te ASEAN’da adlandırıldığı haliyle “Yeni İpek Yolu”- için Asya’daki kilit ülkelerle diplomatik iş birlikleri kurmuş ve bu iş birliklerinin de kapsamını genişletme yoluna gitmiştir. Ayrıca ticari ilişkiler bakımından Afganistan, Pakistan gibi ekonomik potansiyele sahip Geniş Orta Asya ülkeleri için Çin, önemli gelişimler vadetmektedir. Çin’in bu vaatleri Pakistan, Afganistan gibi ülkelerin dünyadaki ticaret akışına aktif olarak katılmaları ve var olan düzene uyum sağlamaları açısından oldukça önemlidir. Sonuç olarak Kuşak-Yol Projesi, projenin barındırdığı bölgesel anlaşmalar ve Çin’in proje kapsamındaki ülkelerle kurduğu ikili ilişkiler, ekonomik ve politik olarak Asya genelinde Çin’in kurmaya ve sağlamlaştırmaya çalıştığı üstünlüğü hissettirir niteliktedir. Çin nüfuzunun, Kuşak-Yol Projesi hayata geçtikçe ve güçlendikçe buna paralel bir tarzda artacağını söylemek herhangi bir şekilde kehanet teşkil etmemektedir.
[1] “Xi Jinping Holds Talks with President Shavkat Mirziyoyev of Uzbekistan”, Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China, Erişim Tarihi: 23 Şubat 2024, https://www.fmprc.gov.cn/eng/zxxx_662805/202401/t20240128_11234651.html .
[2] “China’s Massive Belt and Road Initiative”, Council on Foreign Relations, Erişim Tarihi: 23 Şubat 2024, https://www.cfr.org/backgrounder/chinas-massive-belt-and-road-initiative .
[3] China Pakistan Economic Corridor (CPEC), Embassy of the Islamic Republic of Pakistan Beijing, Erişim Tarihi: 23 Şubat 2024, http://www.pakbj.org/index.php?m=content&c=index&a=show&catid=29&id=17 .
[4] Carlos Martins Branco, “Afghanistan and the Belt and Road Initiative”, The Belt and Road Initiative: An Old Archetype of a New Development Model, Mart 2020, s. 489.
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
ALMANYA’NIN GAZZE MESELESİNDEKİ ÇELİŞKİLİ TUTUMU
Selenay Erva YALÇIN 26.04.2024 -
TÜRKİYE’NİN EV SAHİPLİĞİNDE 3+3 PLATFORMU’NUN ÜÇÜNCÜ TOPLANTISI GERÇEKLEŞTİ
Selenay Erva YALÇIN 23.10.2024 -
SURİYE TÜRKMENLERİ'NİN TÜRK DIŞ POLİTİKASINA YANSIMALARI
Selenay Erva YALÇIN 09.02.2024 -
VON DER LEYEN’İN MISIR ZİYARETİ VE RUANDA ÖRNEĞİ GÖLGESİNDE AB’NİN SIĞINMACI POLİTİKASI
Selenay Erva YALÇIN 03.04.2024 -
TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI DEVLET BAŞKANLARI GAYRİ RESMİ ZİRVESİ VE KARABAĞ DEKLARASYONU
Selenay Erva YALÇIN 22.07.2024
-
TÜRKİYE ERMENİLERİ PATRİĞİ SEÇİMİ TARTIŞMALARI YİNE ALEVLENDİ
Mehmet Oğuzhan TULUN 10.11.2016 -
ALMANYA FEDERAL MECLİSİNİN KARARI İLE İLGİLİ OLARAK NATO GENEL SEKRETERİNE NAÇİZANE BİR HATIRLATMA
Alev KILIÇ 14.06.2016 -
KUZEY MAKEDONYA YENİ İSMİYLE NATO ÜYELİĞİ YOLUNDA
Vuslat Nur ŞAHİN 19.02.2019 -
ULUSLARARASI HABER ORGANLARININ TARAFLILIĞI SORUNU
Hazel ÇAĞAN ELBİR 08.03.2017 -
ERMENİSTAN'DA KABİNE DEĞİŞİKLİĞİ
Aslan Yavuz ŞİR 17.10.2016
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"TÜRKİYE’DE AYDINLARIN ERMENİ SORUNUNA YAKLAŞIMI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER" BAŞLIKLI KONFERANS