2022’NİN İLK GÜNLERİNDE ERMENİSTAN’DAKİ GELİŞMELER
Yorum No : 2022 / 5
17.01.2022
7 dk okuma

Ermenistan ile Türkiye’nin özel temsilcileri 14 Ocak 2022’de Moskova’da ilk kez bir araya gelirken, Ermenistan’da ilginç gelişmeler yaşanmaya devam ediyor. Ermenistan’da Dışişleri Bakanlığı yetkilileri Türkiye’yle diplomatik ilişkilerin tesisi ve sınırların tekrar açılması konusunda umutlu olduklarını dile getiriyorlar.[1] Ermeni uzmanlara göre Ermenistan iyi niyetini hava sahasını Azerbaycan ve Türkiye uçaklarına açarak gösterdi.[2] Hatta Türkiye-Ermenistan arasında karşılıklı uçuşlar tekrar başlatılacak. Bunlara ek olarak Türk mallarına uygulanan ambargo da sonlandırıldı. İşte Türkiye-Ermenistan ikili görüşmeleri böyle bir ortamda 14 Ocak itibariyle start almış oldu. Görüşmeden sonra her iki ülkenin de dışişleri bakanlıklarından ortak bir metin yayınlanarak temsilcilerin “ön koşul olmaksızın tam normalleşme için müzakerelere devam edileceği” konusunda anlaştıklarını belirttiler.[3]

Ancak Ermenistan-Türkiye ilişkileri açısından umut vadeden bu gelişme Ermenistan’ın bölgesel barışa yapacağı katkılarla yakından ilişkili. Zira geçmişte Ermenistan ile Türkiye sınırının kapatılması ve diplomatik ilişki kurulmamasının sebebi Ermenistan’ın Dağlık Karabağ, Zengezur ve Nahcivan’a karşı başlattığı saldırılardı. Dağlık Karabağ’ın işgalinin ardından Türkiye ilk önce Ermenistan’a ticari uçuşları ve ulaşım yollarını kapatmış ardından, işgal kaldırılana kadar sınırlarını kapatmıştı. Dolayısıyla Ermenistan-Azerbaycan ilişkileri Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde önemli etkenlerden biri oldu.

Bu bağlamda içerisinde bulunduğumuz dönemdeki gelişmelere bakıldığında, Ermenistan tarafından Rusya’nın etkisiyle bir yandan olumlu adımlar atılırken, içerdeki bazı gelişmeler değişen bir şey olmadığı algısına yol açıyor. Zira 2020 Karabağ savaşından sonra ortaya çıkan barış arayışı ortamı Ermenistan’ın hamleleriyle zaman zaman test ediliyor. Bunlardan biri 2021 Ermenistan seçimleri sırasında Azerbaycan-Ermenistan sınırında çıkan gerginlikler idi. Zira Ermeni yetkililer, Azerbaycan’ın mevcut sınır hattındaki sınır işaretleme çalışmaları sırasında, durumu Azerbaycan askerlerinin sınırdan geçerek Ermenistan’a saldırdığı şeklinde yansıtmışlardı. Seçimlerden hemen önce başlayan gerginlik nedeniyle Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın yardımcısı Tigran Avinyan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütünden (KGAÖ) yardım istendiğini açıklamıştı.[4] Ancak daha sonra Ermenistan’dan KGAÖ sekreterliğine resmi bir başvuru olmadığının bildirilmesi kafaları karıştırmıştı.

KGAÖ’ye karşı Ermenistan’da ilgi ve inanç azalmışken, Kazakistan’da meydana gelen olayları dindirebilmek için KGAÖ çerçevesinde Ermenistan askerlerinin Kazakistan’a barış gücüne alınması, Ermenistan halkının gözlerini bir kez daha KGAÖ’ye çevirmesine neden oldu. Tam da bu sırada Azerbaycan-Ermenistan temas hattında bir kez daha ateşkes ihlalleri sıklaşmaya başladı.

Bir yanda ateşkes ihlalleri sürerken, 14 Ocak’ta Ermeni basınında Ermenistan ordusunun yedek askerlerinin eğitime çağırıldığı haberleri yansıdı. Ermenistan’da yedek askerlerine seferberlik çağrılarına geçtiğimiz yılın ortalarında başlanmıştı. 25 Ağustos’ta başlatılan eğitimler 3 aylık periyotlar halinde yapılıyor. 3. Grup yedek asker de eğitime çağırıldı. Ermenistan ordusunda Karabağ savaşı sırasında gönüllülerin yetersiz ve etkisiz savunma yaptıkları fikri Ermenistan’da oldukça yaygın bir düşünce. Ermenistan ordusunun da gelen eleştiriler sonrasında, böyle bir uygulama başlattığı tahmin edilebilir.

Ermenistan’ın askeri açıdan böyle bir eksiği olduğunu savunan bazı silahlı gruplar, Ermenistan devletinden bağımsız olarak bir süredir böyle faaliyetler yürütüyorlar. Bunlardan en dikkate değer olanı kendisine “Ermenistan yedek ordusu” adını veren VoMA adlı özel bir silahlı grubu. Gönüllülerden oluşan bu silahlı grup, Ermenistan’da gelecekte “Türklerden” gelecek tehditlere karşı gönüllülere silah eğitimi verdiğini internet sitesinden ilan ediyor. 2020 Karabağ savaşı sırasında da gönüllü olarak görev alan bu silahlı grup daha sonrasında da silah bırakmamış ve silahlı “gönüllü” eğitim faaliyetlerine devam etmiştir. Üstelik daha önce bu grup basına bir elinde silah diğer elinde haç tutan rahibin görüntüleriyle yansımıştı. Rahibin de bu gruba destek için kutsama üzerine ayinler düzenlendiği, yine grubun internet sayfasından ve sosyal medya hesaplarından görülebiliyor.

Ermenistan’da çatışmaların tekrar başlamasını arzu eden ayrılıkçılar hala varlığını sürdürüyor. Bu tip gruplar Ermenistan muhalefetinden destek gördüğü gibi, Hankendi’de varlığını sürdüren de facto yapı tarafından da destekleniyor. Ancak Azerbaycan ile Ermenistan arasında yeni bir gerginliğin çıkması ya da Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarını yeniden işgale kalkışması Türkiye ilişkilerin geleceğini de etkileyecektir. 14 Ocak’ta Türkiye’nin Azerbaycan’la diplomatik ilişkilerinin yeniden tesisi vesilesiyle Türkiye Dışişleri Bakanlığının yayınladığı mesajda, söz konusu ilişkilerin “Şuşa Bildirgesiyle müttefikliğe vardığının” da altını çizildi.[5] Şuşa Beyannamesine göre taraflardan birinin toprak bütünlüğü ve egemenliğine saldırı olması halinde, BM kurallarına uygun olarak, taraflar saldırının önlenmesi amacıyla gerekli işbirliğini yapacaktır denilmektedir. Dolayısıyla Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarına herhangi bir saldırı gerçekleştirmesi, Türkiye’yle ilişkilerinde de yakından ilgili olmaya devam edecektir.

Ermenistan’da aşırıcı ve milliyetçi grupların faaliyetlerine göz yumulması, Ermenistan’ın öz çıkarlarını ve menfaatlerine aykırıdır. Zira, yine 14 Ocak’ta Ermenistan Başbakanı Paşinyan, Azerbaycan’la demiryolu bağlantısını kuracak olan Megri-Yerkassh demiryolu hattının restorasyon çalışmalarına başlanması için bir çalışma grubu kurulması emrini verdi.[6] Bu adım bölgesel ulaşım hatlarının açılması açısından önemli bir adım. Ermenistan’ın bölgesel projelerde yer alma iradesine bağlı kaldığına işaret ediyor.

Kısa vadede Ermenistan içinde meydana gelen bu gelişmelerin kalıcı etkileri olup olmayacağı ve Azerbaycan-Ermenistan-Türkiye ilişkilerine uzun vadeli etkilerini izlemeye devam etmek gerekiyor.

 


[1] “Ermenistan Dışişleri Bakanlığı’ndan Türkiye açıklaması,” Ermenistan Kamu Radyosu, 14 Ocak 2022, https://tr.armradio.am/2022/01/14/ermenistan-disisleri-bakanligindan-turkiye-aciklamasi/.

[2] “Are ties finally warming between Turkey and Armenia?,” Ahval News, 2 Eylül 2021,  https://ahvalnews.com/turkey-armenia/are-ties-finally-warming-between-turkey-and-armenia.

[3]  “No: 18, 14 Ocak 2022, Türkiye ile Ermenistan Normalleşme Süreci Özel Temsilcileri Büyükelçi Serdar Kılıç ve Ermenistan Parlamentosu Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan’ın Görüşmeleri Hk. ,” Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, 14 Ocak 2022, https://www.mfa.gov.tr/no_-18_-turkiye-ile-ermenistan-normallesme-sureci-gorusmeleri-hk.tr.mfa.

[4] “Armenia-Azerbaijan Conflict: Has Armenia Requested ‘CSTO Intervention’ Over Border Tensions With Azerbaijan,” Eurasian Times, 14 Mayıs 2021,  https://eurasiantimes.com/armenia-azerbaijan-conflict-armenia-requests-csto-intervention-over-border-tensions-with-azerbaijan/.

[5] “No: 17, 14 Ocak 2022, Azerbaycan’la Diplomatik İlişkilerimizin Yeniden Tesisinin 30’uncu Yıldönümü Hk.,” Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, 14 Ocak 2022, https://www.mfa.gov.tr/no_-17_-azerbaycan-la-diplomatik-iliskilerimizin-yeniden-tesisinin-30-uncu-yildonumu-hk.tr.mfa.

[6] “PM Pashinyan orders creation of working group to restore Yeraskh and Meghri sections of the railway,” Ermenistan Kamu Radyosu, 14 Ocak 2022, https://en.armradio.am/2022/01/14/pm-pashinyan-orders-creation-of-working-group-to-restore-yeraskh-and-meghri-sections-of-the-railway/


© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır

 



Henüz Yorum Yapılmamış.

Kaynaklar:

Analiz
Yorum
Blog
Rapor
Bülten