
William Saroyan (asıl adı Aram Karaoğlanyan) 1908 yılında Fresno, Kaliforniya/ABD’de doğmuş, Ermeni kökenli Amerikalı, roman, kısa öykü ve tiyatro yazarıdır. Ailesi Bitlis’ten Amerika’ya 1905 yılında göçmüştür. 1933 yılından itibaren öykülerini yayınlayan Saroyan’ın akıcı ve yalın dili çok sevilmiş, hatta bu üslubu "Saroyanesque" adı ile anılır olmuştur. Absürt tiyatro tarzı denilince akla gelen ilk isim Samuel Beckett’ten çok önce, bu tarz tiyatronun ilk habercisi sayılabilecek tiyatro oyunları yazmıştır. Saroyan eserlerini İngilizce yazmıştır. 1939 yılında “The Time of Your Life” oyunuyla Pulitzer Ödülü'nü kazanmıştır. Ancak sanatının yargılanmasına karşı çıkıp, bu eserinin diğerlerinden ne daha iyi ne de daha kötü olduğunu söyleyerek ödülü reddetmiştir. Saroyan, 1964'te Türkiye’ye gelmiş, dönemin başbakanı İsmet İnönü'yle görüşmüş, Bitlis'i ziyaret etmiştir. Ziyareti Türkiye’de ve Türk basınında ilgi ile karşılanmıştır. Yazar 1981 yılında vefat etmiş, UNESCO 2008 yılını Saroyan Yılı ilan etmiştir.
Dünyaca bilinen ve sevilen bu yazarın soykırım anlatısı çerçevesinde anılması yönünde çabalar vardır. Doğumunun yüzüncü yılında Saroyan’ı anmak için yazılmış bir şiirde[1] soykırım kelimesi araya sıkıştırılmakta, kitaplarının önsözünde veya hakkındaki belgesel “Saroyan’ın Ülkesi”nde, kişilerin, Saroyan’ı soykırım anlatısı ile bir arada anma çabaları görülmektedir. Bunun yanında en çarpıcı olan ise, Saroyan’ın sözlerine yeni ifadeler ve kavramlar eklenerek kendisinden alıntı yapılıyor izlenimi verilmesidir.
“Varsa göreyim bakayım dünyada bir kudretli el, bu milleti, bu kayda değmez halkın oluşturduğu küçük kabileyi yok edecek” diye başlayan Saroyan’ın “Sen Bir Ermeni, Ben Bir Ermeni” (1936) hikayesinin son iki paragrafında geçen sözleri, “Ermeni Soykırımı'nın” kurbanlarının anıldığı 24 Nisan'da çok sık alıntılanmaktadır. Bu sözler, Saroyan'ın alıntılarını ve resmini içeren çeşitli posterlerde ve internet sitelerinde sıkça yer almaktadır. Aziz Gökdemir, ABD’de bir Ermeni Gecesi’nde Saroyan’ın portresinin altında duvarda bu alıntının yazılmış olduğunu, öyküyü okumamış ve yazarı dahi tanımayan bir çok insanın bu paragrafı gayet iyi bildiğini söylemektedir.[2]
Ancak kitabı okuduğumuzda ve bazı Ermeni yazarların da dikkatini çektiği üzere[3], bu alıntılar Saroyan'ın aslında hiç yazmadığı satırları içermektedir. Sıkça alıntı olarak gösterilen sözlerde yer alan “İkisi dünyanın herhangi bir yerinde buluştuğunda, yeni bir Ermenistan yaratmayacaklar mı, bakalım” ve “Bir daha dua etmeyecekler mi bakın” ifadelerinin Saroyan’ın yazdığı hikayede yer almadığı görülmektedir. Aslında yer alan “Görün bakalım bir halk yeniden canlanmayacak mı, yirmi yıl sonra iki tanesi birahanede karşı karşıya gelip kendi dillerinde gülüşüp sohbete dalmayacaklar mı. Hadi elinizden geliyorsa önleyin. Bakalım dünyanın o pek ulu düşüncelerini tiye almalarına engel olabilecek misiniz?” ifadeleri ise bu posterlerde ve alıntılardan çıkarılmıştır. Ayrıca hikayede yer alan “dualar artık okunmuyor” ifadesinin poster ve alıntılarda “dualar artık cevaplanmıyor” olarak değiştirildiği görülmektedir.
“Yeni bir Ermenistan'ı kuracaklar”, “yine dua edecekler” gibi ifadelerin eklenmesi, Diaspora örgütlerinin Ermenileri soykırım anlatısı ve din etrafında birleştirme çabası olarak görülmelidir. Saroyan Cemiyeti dahi değiştirilmiş alıntıyı bir kez kullanmış, 1981’de vefat eden William Saroyan’ın ise itiraz etmesi mümkün olmamıştır. Ancak bu afişleri hazırlanması ile ilgili kişilerden Zaven Khanjian, “Saroyan'ın orijinal metninde ince ayar yapmak tartışmasız bir şekilde yanlışken, sadece onu daha da güçlü kılmak amacıyla yapıldı" diyerek Saroyan’ın fikirlerinin çarpıtılmadığı imajını vermeye çalışmıştır.[4]
Bu noktada, Saroyan’ın gerçek fikirlerinin ruhuna ışık tutmak için, “Ermenistan’ın Evladı Antranik” hikayesinden, daha az alıntılanan bazı sözlerine dikkat çekmek isteriz:
“Biliverdim: Ermeniydim ben. Maraza çıkaran namussuzlara Tanrı’nın lanetini okudum içimden. Evet, insan Ermeni olunca böyledir bu, ve bunda hatalıyız. Onu bunu namussuz diye diğerlerinden soyutlamak hakça değil. Ermeni nasıl acı çekerse Türk de acı çeker. Saçma işte, ama bunu bilemezdim o zaman. Bilemezdim şu Türk dediğimiz insanın zorlandığı yola sapan, kendi halinde, dünya tatlısı bir biçare olduğunu. Ondan nefret etmenin, aynı hamurdan çıkma Ermeni’den nefret etmeye eşdeğer olduğunu. Ninem de bilmezdi, hâlâ da bilmiyor. Artık bunun bilincindeyim ben, ama kaç para eder?”
“1915 yılında General Antranik dünyayı kuşatan belanın sebeplerinden biriydi, ama buna kendi hatası diye bakmamak gerek. Önünde başka seçenek kalmamıştı; yapması gerekeni yapıyordu o kadar. Türkler Ermenileri öldürürken bir yandan General Antranik ve askerleri de Türkleri öldürüyordu. Az önce andığım hoş, kendi halinde, zararsız Türkleri –asıl suçlular cephe gerisinde, savaşın yakıp yıktığı yerlerden uzaktaydı çünkü. Böyle işte, göze göz, ama hep yanlış göz.”
“Lawrence’ın Arabistan’da görevi neydiyse General Antranik’in Ermenistan ve Türkiye’de görevi oydu: Türk ordusunun başına tebelleş olup, İtalyan, Fransız, ve İngiliz orduları için tehdit oluşturmasını önlemek. General Antranik basit bir Ermeni köylüsü olduğundan İngiliz, Fransız, İtalyan hükümetlerinin sözüne inanmıştı, hizmetleri karşılığında halkı özgürlüğünü elde edecekti.”
Bu alıntılar William Saroyan’ın düşünce yapısının günümüzün diaspora Ermeni örgütlerinin düşünce yapısından farklı olduğunu ortaya koymaktadır. Söz konusu bazı Ermeni örgütler Türk düşmanlığı göstermekte ve militan bir Ermeni kimlik inşası yürütmektedir. Ancak savaş karşıtlığı ile öne çıkan Saroyan'ın, Türk-Ermeni ilişkilerini geniş bir kapsamda değerlendirdiği görülmektedir.
*Fotoğraf: Fresnobee.com
[1] Bedros Afeyan, "Bill Rode Sunlight’s Stream", The Literary Groong, Armenian News Network/Groong, February 2020, http://groong.org/tlg/tlg-20200902.html
[2] Aziz Gökdemir, "Sunuş," içinde William Saroyan, Yetmiş Bin Süryani (İstanbul: Aras Yayıncılık, 2004).
[3] Marc A. Mamigonian, “The Misquotation of William Saroyan”, Creative Armenia, June 13, 2017, https://www.creativearmenia.org/the-misquotation-of-william-saroyan , CK Garabed, “Mincing Words”, Armenian Weekly, August 8, 2009, https://armenianweekly.com/2009/08/08/ck-garabed-mincing-words/
[4] Marc A. Mamigonian, “The Misquotation of William Saroyan”
© 2009-2021 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
ERMENİSTAN ESKİ CUMHURBAŞKANI ARMEN SARKİSYAN’IN “TİME” DERGİSİNDE YAYINLANAN YAZISI
AVİM 01.02.2023 -
ERMENİ ARAŞTIRMALARI ÖZEL SAYISI - “AMERİKALILARIN ANADOLU GÖZLEMLERİ: EMORY NILES VE ARTHUR SUTHERLAND’IN 1919 SAHA ÇALIŞMASI NOTLARI” BRIAN JOHNSON
AVİM 26.07.2015 -
TÜRKİYE ERMENİLERİNİ DİASPORALAŞTIRMA ÇABALARI - I
AVİM 15.01.2019 -
ERMENİSTAN NEDEN BİR NATO FORUM’UNDA YER ALIYOR?
AVİM 23.11.2016 -
ERMENİ ARAŞTIRMALARI ÖZEL SAYISI – " ‘DROŞAK’ GAZETESİ: AÇIK AÇIK TERÖRİZMİ SAVUNAN BİR ORGAN” – JEAN-LOUİS MATTEİ
AVİM 09.08.2015
-
ERMENİ LOBİLERİNİN ETRAFINDA ŞEKİLLENEN İSTEK LİSTELERİ
Tutku DİLAVER 26.05.2021 -
TÜRKİYE ERMENİLERİNİ DİASPORALAŞTIRMA ÇABALARI - I
AVİM 15.01.2019 -
KALİFORNİYA EYALETİ TERÖRİZMLE MÜCADELEDEN YANA BİR KARAR VEREBİLECEK MİDİR?
Ali Murat TAŞKENT 09.01.2017 -
BÖLGESEL KAPSAMLI EKONOMİK ORTAKLIK (RCEP): BÖLGEYİ VE DÜNYAYI ŞEKİLLENDİRECEK ÖNEMLİ BİR TİCARET ANLAŞMASI
AVİM 15.12.2020 -
AVRUPA-MERKEZCİ ÜSTÜNCÜLÜK SAPLANTISI VE AVRASYA KAVRAMI
Teoman Ertuğrul TULUN-Mehmet Oğuzhan TULUN 27.09.2022
-
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
“MODERN TÜRK DEVLETİNİN KURULUŞUNUN ARKA PLANI: TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİ” BAŞLIKLI KONFERANS