
Amerikan sosyolog Robert Merton, “Amaçlı Sosyal Eylemin Beklenmeyen Sonuçları (The Unanticipated Consequences of Purposive Social Action)” başlıklı makalesinde, amaçlı eylemlerin beklenmeyen sonuçlarının tarihi geçmişini ve bu tür eylemlerin toplum ve o toplumun bireyleri üzerindeki etkisini tartışmıştır.[1] Merton, öngörülmeyen sonuçların, istenilen, öngörülebilen sonuçlardan ayrı olarak, eylemi yapan kişinin (karar verici) bakış açısından mutlaka istenmeyen bir olgu olduğunu ifade etmiştir. Bu sonuçlar istemeden ortaya çıkmış olsalar dahi, meydana geldikleri zaman her defasında aksiyolojik olarak olumsuz varsayılmamaktadır. Merton’a göre, amaçlı eylemin istenen ve beklenen sonuçları her zaman, eylemin doğası gereği, o eylemde bulunan açısından göreceli olarak istenendir. Devletler söz konusu olduğu zaman, eylemlerde bulunanlar, siyasi karar vericiler olarak düşünülebilir. Merton bu eylemlerin, karardan olumsuz etkilenen ve kararı dışarıdan gözlemleyen bir kişi için aksiyolojik olarak olumsuz değerlendirilebileceğini ileri sürmektedir. Merton, amaçlı eylemlerin beklenmeyen sonuçlarının, eylemin kararını veren kişi ile söz konusu eylemden olumsuz etkilenecek diğer taraf için farklı olacağını belirtmektedir. Merton’un yaklaşımı temel alındığı zaman, kararın esas amacı karşı tarafa zarar vermek veya mağdur etmek olmasa dahi, amaçlı eylemlerin sonuçlarının, eylemden olumsuz etkilenen diğer taraf için rahatsızlık yaratabileceği dikkate alınmalıdır. Bu durum, olumsuz şekilde etkilenen tarafta toplumsal düzeyde sert tepkilere yol açabilir. Bu çerçevede, ABD Başkanı Joe Biden’ın 24 Nisan Ermeni Anma Günü’nde yapmış olduğu açıklamayı, Robert Merton’un dikkate değer istenmeyen sonuçlar kavramı açısından kısaca değerlendirmek yararlı olacaktır.[2]
Bazı siyasi yorumcular, bahse konu açıklamada “Osmanlı dönemi”, “Osmanlı yetkililer”, “Konstantinopolis” ve “bunu suçlamak adına yapmıyoruz” gibi kullanılan bazı terimlere ve ifadelere dikkat çekmektedir. Açıklamada özü itibarıyla, Türkiye Cumhuriyeti’nin ve Türklerin hedef alınmasından kaçınıldığını, suçlamaların “Osmanlı yetkilileri” ile sınırlı tutulduğunu ileri sürmektedir. Açıklama, sadece yazılış şekli itibariyle yüzeysel seviyede değerlendirildiğinde, böylesi bir iyimser izlenim edinmek mümkündür. Ancak, dikkatli bir şekilde okunduğunda, bu gibi terimlerin ve ifadelerin, açıklamanın başında ve sonunda bulunan kabul edilemez terminolojiyi (“soykırım”) maskelemek amacıyla kullanıldığını anlamak zor değildir. Böylesi bir çabanın, olumsuz yönde etkilenen (Türk) tarafa açıklamanın hazırlanırken onların göz ardı edilmediğini göstermek yönünde amaçlı bir eylemi yansıttığını belirtmek mümkündür.
Açıklama metninin bütünü ve açıklamanın temel amacı, kimlerin ve hangi milliyetlerin veya ulusların olumlu ve olumsuz hedef alındığını ortaya çıkarmaktadır. Açıklama metninde, bir taraf (Ermeni) tarihi açıdan şımartılmakta ve onurlandırılmakta iken, diğer taraf (Türk) açıklamanın hazırlanmasının temel amacı doğrultusunda, kasıtlı olmasa ve kaçınılmak istenilse dahi, mağdur edilmektedir. Bu sonuç, kanaatimce, Robert Merton’un “istenmeyen sonuçlar” kavramı ve böylesi bir sonuca ulaşmada tanımladığı süreçle bağdaşmaktadır.
Kendilerine haksız muamelede bulunulduğunu düşünen bireyler, devlet düzeyindeki tepkilerden bağımsız olarak, tepkilerini genellikle kendilerine haksız muameleyi yaptığını düşündükleri taraflara karşı toplumsal düzeyde şekillendirmektedir. Bu bağlamda, toplumlar, devletlere benzer şekilde, kendilerini koruma içgüdüsüne sahiptir. Bu davranış biçimi, Biden’ın açıklaması çerçevesinde kendilerine adaletsizlik yapıldığını düşünecek Türkler için de geçerlidir. Bu açıklamanın, Türk halkının önemli bir bölümü tarafından, Türk kimliğine karşı haksız bir suçlama ve saldırı olarak görülmesi kuvvetle muhtemeldir. Böyle bir yorumun, kaçınılmaz bir şekilde Türk kimliğini koruma ihtiyacının artmasına, kısa ve orta vadede milliyetçilik ve emperyalizm karşıtlığı duygularının yükselmesine yol açması şaşırtıcı olmayacaktır.
*Fotoğraf: https://egeada2.angelfire.com/
**Bu analiz yazısının aslı İngilizce olarak kaleme alınmıştır. Makalenin tercümesi AVİM Çevirmeni Ahmet Can Öktem tarafından yapılmıştır.
[1] Robert K. Merton, “The Unanticipated Consequences of Purposive Social Action”, American Sociological Review 1, sy 6 (Aralık 1936): 894-904, https://doi.org/10.2307/2084615.
[2] “Statement by President Joe Biden on Armenian Remembrance Day” (The White House, 24 Nisan 2021), Statments and Relseases, https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2021/04/24/statement-by-president-joe-biden-on-armenian-remembrance-day/.
© 2009-2021 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
HİNDİSTAN'DAKİ MÜSLÜMAN-KARŞITI IRKÇI SÖYLEMDE ENDİŞELENDİREN YÜKSELİŞ
Teoman Ertuğrul TULUN 13.12.2022 -
BOSNA-HERSEK SEÇİM SONUÇLARI BALKANLAR’DAKİ AB TASARIMLARI İÇİN ZORLU MEYDAN OKUMALARA İŞARET EDİYOR
Teoman Ertuğrul TULUN 19.10.2018 -
15. KURULUŞ YILDÖNÜMÜNE GİDEN YOLDA AVİM
Teoman Ertuğrul TULUN 30.01.2023 -
PAPA’NIN AZERBAYCAN ZİYARETİ: EVRENSEL KARDEŞLİK İÇİN BİR SINAMA
Teoman Ertuğrul TULUN 17.09.2016 -
YUNAN TELEVİZYONUNDA YAYINLANAN PONTUS DRAMA DİZİSİ TARİHİ GERÇEKLERİ HİÇE SAYIYOR
Teoman Ertuğrul TULUN 04.09.2020
-
ABD’NİN YENİ DIŞİŞLERİ BAKANI JOHN KERRY
Alev KILIÇ 01.02.2013 -
TÜRKLER VE YAHUDİLER - TARİHSEL BİR BAKIŞ
AVİM 16.02.2022 -
ERMENİ MALLARI II
Ömer ZEYTİNOĞLU 21.12.2010 -
AVİM, AZERBAYCAN SAM İLE BİRLİKTE DAĞLIK KARABAĞ İHTİLAFI KONUSUNDA BİR TOPLANTI DÜZENLEYECEKTİR
Hande Apakan 17.11.2014 -
AVİM, TTK, RUS TARİH KURUMU VE RUSYA BİLİMLER AKADEMİSİ ŞARKİYAT ENSTİTÜSÜ İŞBİRLİĞİ İLE MOSKOVA’DA “I. DÜNYA SAVAŞI VE XX. YÜZYILIN BAŞINDA TÜRK-RUS İLİŞKİLERİ” BAŞLIKLI KONFERANS HAKKINDA DEĞERLENDİRME YAZISI
AVİM 13.04.2018
-
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
"ERMENİ KİMLİĞİNİ OLUŞTURMA, KORUMA VE SÜRDÜRME STRATEJİLERİ" BAŞLIKLI KONFERANS