Ermenistan, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi (AAOK) çerçevesinde 1992 yılından beri bir NATO ortağıdır. Bu çerçevede ve NATO ile olan ilişkisi için hazırlanan Bireysel Ortaklık Eylem Planı’nın yönlendirmesiyle, Ermenistan’ın Brüksel’de NATO daimî temsilciliği, aynı zamanda millet meclisi, cumhurbaşkanı makamı vs. aracılığıyla NATO ile kurumsal bağları bulunmaktadır. Ancak bir yandan da Ermenistan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) üyesidir, ki bu örgüt Rusya’nın önderliğinde, Rusya’ya göre NATO’dan gelen askeri tehdide karşı bir önlem olarak kurulmuştur.

KGAÖ’nün diğer üyeleri de (Rusya dâhil) NATO’nun ortağı konumundadır. Ancak Ermenistan yürüttüğü dış politika bakımından diğer KGAÖ üyelerinden farklılık göstermektedir, zira bir tek Ermenistan bir yandan Batılı ülkelerle (askeri alanda dâhil) işbirliği yaparken, diğer yandan da askeri ve ekonomik alanda aşırı bir şekilde Rusya’nın nüfuzu altında bulunmaktadır. Ermenistan’ın ulaşım ve enerji altyapısı Rusya’nın hâkimiyetindedir, hava savunması esas olarak Rusya’nın kontrolündedir ve Türkiye ile olan sınırları Rus askerler tarafından korunmaktadır. Ermenistan aynı zamanda Rusya’nın en büyük askeri üslerinden bir tanesine ev sahipliği yapmaktadır. Yakın geçmişte de Ermenistan, Rusya’nın yüksek yok etme gücüne ve teknolojiye sahip İskender füze sistemini Rusya dışında elde eden tek ülke konumuna erişmiştir[1] (ancak Ermenistan’a verilen füze sistemi Rusya’nın füze sistemine göre daha düşük kapasitelidir[2]). Gelinen noktada Ermenistan artık Rusya’nın bir uydu devleti olma yolunda ilerlemektedir. Dahası, Ermenistan’ın NATO üyesi Türkiye ve NATO ortağı Azerbaycan’a karşı alenen düşmanca bir yaklaşımı vardır. Bununla bağlantılı olarak, Ermenistan, Azerbaycan’ın topraklarına karşı uyguladığı işgali sona erdirmeyi reddetmektedir, ki bu Güney Kafkasya’da istikrarsızlığın artmasına sebep olmaktadır.

Tüm bunlara rağmen NATO, Ermenistan ile olan ortaklığını gözden geçirmemeyi tercih etmektedir. NATO, Ermenistan’ın NATO ve KGAÖ ile eşzamanlı olarak yürüttüğü yakın işbirliğinin NATO’nun faydasına olduğunu ve Rusya ile olan işbirliğinin NATO’nun çıkarlarına zarar vermediğini iddia etmektedir.[3] Ancak Ermenistan NATO’yu, Rusya’ya olan aşırı bağımlığını kırmak için kullanılacak bir araç olarak görmektedir (bu çabasına rağmen Ermenistan Rusya’ya olan bağımlılığından kurtulamamaktadır). Tüm bunlardan yola çıkarak, Ermenistan’ın NATO ve kurumları ile var olan ilişkileri mercek altına alınmalıdır.  

Yakın zamanda İstanbul’da gerçekleştirilen NATO Parlamenter Asamblesi 62’inci Yıllık Genel Kurulu sırasında Ermenistan’ın sergilediği tutum, Ermenistan’ın NATO’daki şüpheli rolünü ve NATO’yu kötüye kullanışını gözler önüne sermiştir. 62’inci Genel Kurul sırasında gerçekleştirilen toplantılarda, NATO Parlamenter Asamblesi’nin ciddiyetiyle dalga geçercesine, Ermenistan milletvekili Koryun Nahapetyan (Ermenistan Millet Meclisi’nin Savunma, Milli Güvenlik ve İçişleri Daimi Komisyon Başkanı ve Ermenistan’ın NATO Delegasyonu Başkanı) Türk yetkililere ve NATO Genel Sekreteri’ne yönelik bir takım yersiz sorular sormuş ve asılsız suçlamalarda bulunmuştur.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Faruk Özlü ve Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar’a yönelttiği sorular ve yorumlarda Nahapetyan, Ermenilerin 1915 olaylarıyla ilgili soykırım söylemine yer vermiş ve Türkiye’nin DAEŞ’e (IŞİD) destek verdiğini iddia etmiştir.[4] Ermenistan’ın bir temsilcisi olarak Nahapetyan’ın beyanatları, NATO gibi bir uluslararası askeri ittifakın çalışma alanları açısından ilgisiz ve uygunsuzdur. Ayrıca hem DAEŞ’in Türkiye’de pek çok terör saldırısı gerçekleştirdiği ve sıklıkla Türkiye’yi tehdit ettiği, hem de Türkiye’nin ülke içerisinde, Irak’ta ve Suriye’de çok sayıda DAEŞ hedefine karşı operasyon ve askerî harekât yaptığı düşünülecek olursa; Türkiye’yi DAEŞ’e destek vermekle suçlamak akıl dışıdır.

Nahapetyan aynı zamanda NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’e de “Ermenistan’a Türkiye tarafından abluka uygulanması onun AB’ye girmesine engel teşkil ediyor mu?”[5] şeklinde yersiz bir soru sormuştur. Türkiye-Ermenistan sınırının kapalı olmasının (Ermenistan’a göre sınırın kapalı olması kendisine uygulanan bir ablukadır) ve Türkiye’nin Avrupa Birliği adaylığının NATO’yla hiçbir ilgisi yoktur. Stoltenberg, kapalı sınırın Türkiye ve Ermenistan arasında ikili bir mesele olduğunu ve kendisinin bu konuda yorum yapmasına gerek olmadığını belirterek soruyu diplomatik bir üslupla kale almamıştır. Genel Sekreterin Ermenistan milletvekiline verebileceği daha gerçekçi bir cevap, Ermenistan’ın Türkiye ile olan sınırının güvenliği konusunda hiçbir söz sahibi olmadığını hatırlatmak olurdu, zira daha önce belirtildiği gibi, Ermenistan’ın Türkiye ile olan sınırı tamamen Rus silahlı kuvvetleri tarafından korunmaktadır.

Ermenistan adına yapılan müdahalelerden anlaşılacağı üzere, toplantılar sırasında NATO üyeleri ve ortaklarının arasındaki dayanışma bilinçli bir şekilde zedelenmek istenmiştir. Ermenistan söz konusu NATO forumunu, NATO’nun gündemi ile hiçbir bağlantısı olmayan konularda propaganda yaymak için bir vesile olarak kullanmayı amaçlamıştır. NATO Parlamenter Asamblesi’nin amacı, NATO ile üyelerinin ve ortaklarının parlamentoları arasında bir köprü vazifesi görmek ve NATO’yu ilgilendiren güvenlik sorunları hakkında fikir alışverişinde bulunulmasını sağlamaktır. Yaşanan bu son vaka, Ermenistan’ın NATO’yu ve çeşitli forumlarını kötüye kullanmasına NATO’nun daha ne kadar seyirci kalacağı sorusunu tekrar gündeme getirmiştir.

* Fotoğraf: NATO.int