Ermeni Apostolik Kilisesi’nin Doğu Piskoposluğu’nun internet sitesindeki “This Week in Armenian History” (“Ermeni Tarihinde Bu Hafta”) sayfasında doktor ve siyasetçi Artashes Babalian’ın kısa biyografisi ahiren yayınlanmıştır. Bu yazıda bazı unsurlar okuyucunun dikkatini çekecektir.

Biyografide, Kasım 1886 Karabağ doğumlu Babalian’ın, erken yaşta Ermeni Devrimci Federasyonu’nun (Taşnak Partisi) öğrenci grubunun üyesi olduğu, 1905-1907 yılları arasında “Tatar”-Ermeni savaşında Karabağ’ın “meşru müdafaa”sına katıldığı, EDF’nin dünya toplantılarına katıldığı, 1913 yılında yedinci dünya EDF toplantısında Rusya öğrencilerini temsil ettiği belirtilmektedir. Babalian, 1918 yılında bağımsızlık ilan eden ilk Ermeni devletinde parlamento ve kabine üyesi, başbakan yardımcısı, sağlık ve çalışma bakanı olmak üzere farklı alanlarda hizmetler vermiştir.

Babalian 1915 yılında Kafkasya Cephesi’ndeki çatışmalar bünyesinde Van’ın “kurtarılmasında” rol oynayan, Vartan Mehrabian’ın önderliğindeki gönüllü taburunda doktor olarak çalışmıştır. Rus ordusunun Van’dan geri çekilmesinin ertesinde yaralı ve hasta Ermeni askerlerinin Iğdır’a tahliyesini başarılı bir şekilde düzenlediği için Rus Hükümeti tarafından madalya ile ödüllendirilmiştir. Rus ordusunun Van’ı tekrar işgal etmesini takiben, 1916 tarihinde Ermeni mültecilere yardımcı olmak üzere yeniden bölgeye gönderilmiştir. Bağımsız Ermenistan döneminde, 1920 Mayıs ayında, Karakilise’deki Bolşevik isyanının bastırılmasında yer almıştır.

Türk-Ermeni Savaşı sırasında Kars ile Sarıkamış cephelerine Simon Vratzian ile birlikte hükümet delegesi olarak gönderilmiştir. Kars’ta Ermeni güçlerinin bozguna uğraması ile Türk Ordusu tarafından esir alınmış, bir yıl boyunca Kars ile Erzurum’da hapis yattıktan sonra serbest bırakılmıştır. Daha sonrasında ailesiyle birlikte İran’a yerleşmiştir. Tahran’da bir askeri hastanede bölüm başkanı olarak görev yapmıştır, ancak bir aile ferdinin vefatının sonrasında kendisini kamu işleri ile parti faaliyetlerine adamıştır. Sovyet güçlerinin 1943 yılında İran’a girmesi neticesinde tutuklanmış ve iki yıl kadar hapiste kalmıştır.

Babalian’ın biyografisinde Karabağ’daki “Tatar” olarak isimlendirilen Azerbaycanlı Türk-Ermeni çatışmasının “meşru müdafaa” olarak tanımlanması, Van İsyanı’nda Ermeni isyancılarının rolünün belirtilmesi ve Van’ın “kurtarılması” olarak söz edilmesi göze çarpmaktadır. Biyografideki unsurlar Türk-Rus Savaşı’nda Ermenilerin Çarlık Rus ordusu ile iş birliğini açıkça ortaya koymakta, savaş bölgesindeki Ermeni nüfusun Sevk ve İskânı'nın askeri gerekçelerini bir kez daha bizzat Ermeni katılımcıların ağzından teyit etmektedir.

*Fotoğraf: Artashes Babalian