Tarih boyunca Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri karmaşık bir şekilde ilerlemiştir. İki devlet arasındaki son savaş 27 Eylül 2020 tarihinde Ermenistan’ın Tovuz’a saldırmasıyla başlamış ve 44 gün boyunca devam etmiştir. İkinci Karabağ Savaşı’nın Azerbaycan’ın galibiyeti ile sona ermesiyle bölgede barış ve istikrarı kalıcı olarak sağlamak amacıyla taraf devletler arasında bir barış anlaşması yapılması uzun süredir beklenmektedir. Yapılması beklenen anlaşma bölgenin istikrarı ve geleceği göz önüne alındığında büyük önem arz etmektedir. Bununla birlikte bu sürece etki eden ve zorlaştıran çeşitli güncel etkenler bulunmaktadır.
Barış sürecine en temel engellerden biri bağımsızlık bildirgesine[1] atıfta bulunan Ermenistan Anayasası’dır.[2] Zira Anayasa’nın atıfta bulunduğu bildirgede, Karabağ’ın Ermenistan ile birleştirilmesi yönünde bir madde yer almaktadır. O sebeple Azerbaycan barış anlaşmasının koşulu olarak Ermenistan Anayasası’nın değiştirilmesi talebinde bulunmuştur. Paşinyan hükümeti anayasanın değiştirilmesi amacıyla çalışmalar başlatmıştır. Paşinyan değişiklik ihtiyacını sıkça gündeme getirmiş ve hatta Anayasa Gününde de yenilenme ihtiyacını vurgulamış olsa da[3] Ermenistan’daki muhalif gruplar Azerbaycan’ın anayasa değişikliği talebinin iç işlere müdahalede bulunmak olduğunu öne sürmüşlerdir. Unutulmamalıdır ki anayasa devletlerin yönetim şeklini belirtir, diğer bütün hukuki kurallardan ve yapılardan üstündür.[4] Dolayısıyla devletin en güçlü sözleşmesinde Karabağ ile ilgili böyle bir atıfın bulunması Azerbaycan topraklarına direkt tehdit niteliği taşımaktadır.
Üzerinde durulması gereken diğer bir konu taraf devletler arasındaki sınır tespit çalışmalarıdır. Sınırların kesin olarak belirlenmesi gelecekte olası çatışmaların önüne geçmek ve bölgedeki güvenliği sağlamak konusunda büyük önem taşımaktadır. Bununla beraber sınır tespiti konusunda iki ülke de çeşitli sıkıntılarla mücadele etmek zorunda kalmıştır. Zira yerel nüfusun hassasiyeti, farklı haritalardaki sınır çizimleri gibi zorlaştırıcı pek çok unsur bulunmaktadır. Sınırların tespiti konusunda bazı bölgelerde anlaşmaya varılmakla beraber görüş ayrılıklarının devam ettiği noktalar hala bulunmaktadır.
Sınırların belirlenmesi ve barışı engelleme girişimlerinin bir diğeri de kiliseden gelmiştir. 19 Nisan’da Azerbaycan ile sınır görüşmeleri sonucu varılan mutabakat uyarınca Tovus bölgesinde 4 sınır köyünün Azerbaycan’a iadesi kararı alınmıştır. Bu karara karşı oluşan muhalefet bölgenin en yüksek dini yetkilisi Başpiskopos Bagrat Galstanyan’ın öncülüğünde hükümet aleyhtarı bir gösteriye dönüşmüştür. Eçmiadzin’in de destek verdiği Galstanyan Erivan’a 170 kilometrelik bir yürüyüş başlatmış ve 9 Mayıs’ta başkente ulaşmıştır. Galstanyan’ın protestosu giderek daha sert bir noktaya ulaşmış neticede Başpiskopos, Paşinyan’ın istifasını dahi talep etmiştir.[5] Kilisenin, Azerbaycan’ın barış anlaşması için belirlediği koşullara ve Ermenistan Hükümetine muhalefeti gerek Ermenistan’da gerek ise diasporada yaşayan Ermenilerin barış aleyhinde tepkilerine sebep olmuş ve iki ülkenin ilişkilerinin daha da gerilmesine neden olmuştur.
Neticede Azerbaycan ve Ermenistan barışı bölgenin huzur ve istikrarı için büyük bir önem arz etmektedir. Ne yazık ki barışa giden süreçte taraf devletler için birtakım ciddi engeller bulunmaktadır. Söz konusu engellerin hızlı ve kolay bir şekilde çözülmesi beklenemeyecek olmakla beraber sürecin devam edebilmesi adına iki devletin de birbirlerinin tarihi hassasiyetlerini, uluslararası hukuk normlarını ve bölgenin çıkarlarını göz önünde bulundurarak hareket etmeleri elzemdir.
*Resim: GDH Haber
[1] Declaration of Independence, The Government of Republic of Armenia, (Erişim tarihi: 22 Temmuz 2024) https://www.gov.am/en/independence/.
[2] Constitution of the Republic of Armenia, The President of The Republic of Armenia, (Erişim tarihi: 22 Temmuz 2024), https://www.president.am/en/constitution-2015/.
[3]Փաշինյանը կրկին շեշտում է՝ «մեր երկրին նոր Սահմանադրություն է հարկավոր, Azatutyun Radiokayan, 5 July 2024, https://www.azatutyun.am/a/pashinyany-krkin-sheshtum-e-mer-erkrin-nor-sahmanadrutyun-e-harkavor-/33022838.html.
[4] Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Yayınevi, 2018, s.439.
[5] Քաղաքական Գործիչ Բագրատ Գալստանյանը Պահանջեց Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի Հրաժարականը,Armtimes, 9 May 2024, https://www.armtimes.com/hy/article/286745.
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
MEDVEDEV VE ANCA ORTAK NOKTADA BULUŞTU
Tuğçe TECİMER 13.10.2023 -
RAFAEL GROSSİ’NİN METZAMOR AÇIKLAMALARI
Tuğçe TECİMER 14.12.2023 -
MAYIN HARİTALARI SORUNU
Tuğçe TECİMER 08.02.2024 -
AZERBAYCAN-ERMENİSTAN BARIŞ ANLAŞMASI ÖNÜNDEKİ ENGEL: ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ
Tuğçe TECİMER 10.09.2024 -
AZERBAYCAN ERMENİSTAN BARIŞININ ÖNÜNDEKİ ENGELLER
Tuğçe TECİMER 23.07.2024
-
INDEPENDENT FİSK’İN TARİHİ ÇARPITMASINA YİNE İZİN VERDİ
AVİM 08.01.2019 -
ERMENİ TERÖRÜ CANLANIYOR MU ?
Ömer Engin LÜTEM 05.12.2010 -
AMERİKAN SEÇİMLERİ VE ERMENİLER
Ömer Engin LÜTEM 05.11.2012 -
AVRUPA HALK PARTİSİNİN KARARI
Ömer Engin LÜTEM 05.03.2015 -
DİYASPORA’NIN TAZMİNAT TALEBİ
Alev KILIÇ 10.10.2012
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"TÜRKİYE’DE AYDINLARIN ERMENİ SORUNUNA YAKLAŞIMI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER" BAŞLIKLI KONFERANS