“Adalet ve Demokrasi için Avrupalı Ermeni Federasyonu” (EAFJD - The Eropean Armeninan Federation for Justice and Democracy) isimli kuruluşun web sayfasında geçtiğimiz günlerde İsveçli Avrupa Parlamentosu Üyesi Lars Adaktusson ve özel kalem müdürü Chharlie Weimers’in bir “veri toplama misyonu” çerçevesinde 26 Ocak 2018 tarihinde Yukarı Karabağ’da bulundukları hususunda duyuru yer aldı. Söz konusu ziyaret EAFDJ web sayfasında ve Ermeni basınında, “İsveçli Avrupa Parlamentosu Üyesi Artask/Yukarı Karabağ’da veri toplama misyonunda” başlığıyla yansıtıldı. EAFJD kendisini “Ermeni asıllı Avrupalı vatandaşları temsil eden bir taban hareketi” olarak takdim etmekte ve kendilerinin “Ermenilerle ilgili konuları Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi ve AGİT gibi uluslararası kuruluşlarda tanıtan esas muhatap “ olduğunu ileri sürmektedir.[1]

Lars Adaktusson’un Karabağ’ı ziyaretinin yukarıda belirtilen şekilde “veri toplama misyonu” olarak tanımlanması,  “veri toplama misyonu” kavramının uluslararası alanda mutabık kalınmış anlamının bütünüyle tahrif edilmesidir.  Bundan da daha önemlisi,  bu tanımlama,  bir Avrupa Parlamentosu üyesinin Azerbaycan Cumhuriyetinin işgal altında bulunan bir bölgesine Azeri Cumhuriyetinin izni olmadan yasa dışı olarak yaptığı bir ziyaretin “veri toplama misyonu” olarak takdim edilmesi anlamına da gelmektedir. Bu noktada, Azerbaycan’ın hükümran haklarının ve toprak bütünlüğünün çok sayıda BM Güvenlik Konseyi kararı ile tekrar eden şekilde teyit edildiğinin hatırda tutulması gerekmektedir.

Uluslararası Barışın ve Güvenliğin Sürdürülmesi Alanında Veri-toplama BM Bildirisi, “veri –toplama, herhangi bir anlaşmazlık veya durumla ilgili olarak konuya dair gerçekler hakkında ayrıntılı bilgi edinmek amacıyla planlanmış herhangi bir faaliyet anlamına gelir” tanımını içermektedir. Ayrıca bu tanımı ayrıntılı hale getirerek, “ Veri-toplama kapsamlı, nesnel, tarafsız ve zamanlı olmalı” demektedir.[2] AB’nin Veri Toplama Misyonlarına dair ortak ilkeleri ise, veri-toplamayı, “tarafsız bir grubun veya panelin Kaynak Ülkeye veya üçüncü bir ülkeye giderek incelemede bulunmasını veya yerel kaynaklardan konuyla alakalı gerçekler hakkında ayrıntılı bilgi edinmesini öngören bir özel proje veya olağanüstü süreç” olarak tarif etmekte ve Veri-toplama heyetini, “ veri-toplama misyonunu yerine getirmek üzere seçilen bir delegeler grubu veya yapısı”   şeklinde nitelendirmektedir.[3] Yukarıda değinilen uluslararası alanda tanınmış tanımlardan anlaşılacağı üzere, Lars Adaktusson’un Karabağ’a yapmış olduğu ziyaretin bir “veri-toplama misyonu” olarak takdim edilmesi sadece tümüyle yanlış bir betimleme değil, aynı zamanda öz olarak aldatıcı bir propagandadır.

Yukarıda belirtilen hususlar çerçevesinde, Lars Adaktusson’un Karabağ’a yaptığı ziyaretin, İsveçli bir Avrupa Parlamentosu milletvekilinin özel nedenlerle yaptığı kişisel bir ziyaret olarak nitelendirilmeyi hak ettiğini söylemek mümkündür. Bununla birlikte, ziyaretin kişisel ve özel karakteri Lars Adaktusson’u ziyaretinde neden tek taraflı davrandığı ve anlaşmazlığın niteliği hakkında neden tek bir söz söylemediği hususlarındaki suçlamalardan aklamamaktadır. Ayrıca, bu ziyareti düzenleyen ve muhtemelen ziyaretin masraflarını ödeyen sözde yetkililere, bu anlaşmazlık nedeniyle yaşamlarını yitiren Azeriler hakkında da neden hiçbir şey söylememiş olduğu hususunda kendisine yöneltilebilecek suçlamadan da kurtarmamaktadır. Bu konudaki soruları arttırmak mümkündür.[4] Örneğin Lars Adaktusson'un, AB’nin Veri Toplama Misyonlarına dair ortak ilkelerinde ve Uluslararası Barışın ve Güvenliğin Sürdürülmesi Alanında Veri-toplama BM Bildirisi’nde belirtilen şekilde nesnel ve tarafsız olup olmadığı sorusunun da cevaplanması gerekmektedir.

Bu ziyaret bağlamında belirtilmesi gereken ilgi çekici bir husus, Lars Adaktusson’un kişisel Facebook sayfasında aynı dönemde Erivan’a yapmış olduğu ziyarete değinilmesine karşılık, Karabağ’a yaptığı ziyaretin zikredilmemesidir. Bu unutkanlığı, Karabağ’a yapılan ziyaretin, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kanunlarını ihlal etmenin yanı sıra, bu eyleminin  uluslararası hukuka aykırı olmasına da atfetmek mümkündür.