Paylaş :

PDF İndir :

20. yüzyılın sonlarında, 1992-1995 yılları arasında, Bosna Hersek’te, insanlık tarihinin en büyük vahşeti yaşanmıştır. Bilhassa Bosnalı Müslümanlar sistemli bir şekilde zulme uğramış yaşadıkları topraklardan silinmeye çalışılmıştır.

Toplu bir katliama sahne olan Srebrenitsa’yı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) “güvenli bölge” olarak ilan etmesine rağmen, 11 Temmuz 1995 yılında 8.000 civarında Boşnak Müslüman erkek, Ratko Mladiç komutasındaki militan güçler tarafından katledilmiştir. Binlerce Boşnak erkek, kadın ve çocuk, Srebrenitsa'nın hemen dışındaki Potoçari'deki Hollandalı Birleşmiş Milletler (BM) askerlerin denetimindeki BM Barışgücü karargahına sığınmıştı. Hollandalı askerler karargâha sığınanlara burada güvende olacaklarını söylemişti. Fakat Hollandalı BM askerleri Bosnalı Sırp güçlerin kampı kuşatması üzerine binlerce Boşnak’ı Sırp güçlerine teslim etmiştir.[1]Bu hadiseden sonra bazı askerlerin pişmanlık ve utanç hislerine boğularak stres bozuklukları yaşadıkları ve hatta intihar ettikleri gözlemlenmiştir.[2]

Avrupa’nın ortasında, dünyanın açık bir şekilde şahit olduğu bu savaş üç yıldan fazla sürmüştür. Bosna Savaşı, 20 Aralık 1995’te NATO’nun müdahalesi ve Dayton Barış Anlaşması ile sona ermiştir. Dayton Barış Anlaşması ile Bosna Hersek uluslararası alanda tanınmış sınırları ile bağımsız bir devlet olarak varlık göstermiştir.[3]Bu tarihten itibaren Bosna Hersek’in hukuk mücadelesi başlamıştır. Dayton Barış Anlaşması’na ek olarak getirilmiş Bosna Hersek Anayasası’na göre, ülke iki birimden oluşan bir devlet haline gelmiştir. Biri Boşnaklar ve Hırvatların yönetimindeki Bosna Hersek Federasyonu diğeri ise Sırp Cumhuriyeti’dir. Bu duruma göre sınırları belirlenmiş toprakların %50’si Bosnalı Sırpların, %30 Boşnakların, %20’si ise Bosnalı Hırvatların himayesindedir. Bosna Hersek, Yugoslav Federal Cumhuriyeti’nin “Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi”ni[4]ihlal ettiği gerekçesiyle 1993 yılında Uluslararası Adalet Divanı’na (UAD) başvurmuştur. Dava 26 Şubat 2006 tarihine ertelenmiştir. Bu tarihten sonra Bosna Savaşı sırasında yaşananları dünya kamuoyu takip etmeye başlamıştır. Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı, Bosna-Hersek’in açtığı soykırım davasını 2007’de sonuçlandırmıştır. Uluslararası Adalet Divanı Bosna Savaşı’nda ve özellikle Srebrenitsa’da soykırım suçunun işlendiğine karar vermiştir. Bu suçtan dolayı ilgili devlet değil, kişileri sorumlu bulmuştur.[5]

2008 yılında değişik bir kimlikle alternatif tıp merkezi işleterek hayatına devam eden Bosna Savaşı’nın öne çıkan isimlerinden Sırp lider Radovan Karadziç Belgrad’da yakalanarak Lahey’e gönderilmiştir.[6]Srebrenica’daki kuvvetlere komuta edenRatko Mladiç ise 2011 yılında yakalanarak Lahey’e gönderilmiştir. Mladiç hakkındaki karar Kasım 2017 yılında verilmiştir. Mladiç, savaş, soykırım, insanlığa karşı suçlardan ömür boyu hapis cezasına mahkûm edilmiştir.

Bosna Savaşı’nda hedef olan Boşnaklar yalnızca fiziksel olarak değil, dini, kültürel ve dilsel olarak da yok edilme çabasına maruz bırakılmıştır. Bu girişim, günümüzde farklı bir nitelik ve görüntü kazanan ırkçı ve İslamofobik akımların da habercisi olmuştur. 

11 Temmuz 2018’de ise 35 soykırım kurbanı toplu mezarlardan çıkarılarak ve kimliği belirlenerek Potoçari Anıt Mezarlığına defnedilmiştir. Bugün Srebrenitsa Soykırımı söz konusu olduğunda, açıklamalar yapılırken zaman zaman katliam sözcüğünün kullanıldığı görülmektedir. Böyle bir ifade, en ağır insanlık suçu olan soykırımın hafifletilmesi, sulandırılması ve soykırım ile katliam veya mukatele arasındaki farkı gözardı etmesi nedeniyle yanıltıcı olmaktadır ve kavram karışıklığına yol açmaktadır. Yukarıda da belirtildiği üzere, uzun bir hukuki sürecin ardından Srebrenitsa’da yaşananların hukuki olarak “soykırım” olduğu karara bağlanmıştır. Kararın ardından yaklaşık 10 yıl sonra, 22 Kasım 2017’de, Lahey’deki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi, Sırp komutan Ratko Mladiç’in 1995’teki Srebrenitsa katliamıyla soykırıma “katkıda” bulunduğunu ifade etmiştir.[7]Böylece Mladiç, müebbet hapis cezasına çarptırılmıştır. 2014 yılında da Hollanda’da bir mahkeme, Srebrenitsa’da 300 Boşnak’ın öldürülmesinden Hollandalı Birleşmiş Milletler askerlerinin sorumluluğunun bulunduğu hükme bağlamıştı. 

Boşnaklarla olan yakın ilişkimizin yanı sıra, kavram karışıklığını bilinçli olarak yaratıp Türkleri “soykırım” ile suçlama çabalarının güncel olarak sürdürüldüğü bir dünyada Türkiye’nin bu kavramlar konusunda daha duyarlı olması doğaldır.