Gürcistan, Çin’in Güney Kafkasya politikası açısından önemli bir yere sahiptir. 2015 yılında Asya Altyapı Yatırım Bankası’na üye olan Gürcistan, 2016 yılında Çin’in kapsamlı girişimi olan Kuşak ve Yol Girişimi’nin (KYG) katılımcısı olmuştur. Böylece Gürcistan Orta Koridor’un da katılımcısı haline gelmiştir. 2017 yılında ise Çin ile Serbest Ticaret Anlaşması (STA) imzalayarak Çin’in Güney Kafkasya bölgesinde serbest ticaret anlaşması imzaladığı ilk ülke olmuştur. Gürcistan’ın Çin ile son yıllardaki ilişkilerini değerlendirmek için Tiflis yönetiminin yakın dönemde takip ettiği dış politikaya kısaca değinmek gerekmektedir.

Gürcistan dış politikası AB ve ABD yanlısı dış politika anlayışı ile Rusya yanlısı dış politika anlayışı arasında iki farklı uç arasında şekillenmiştir. 2000’lerin başında AB ve ABD yanlısı politikalar takip eden Tiflis yönetiminin dış politika vizyonunda rol oynayan iki önemli gelişme olmuştur. Birincisi 2008 Rusya-Gürcistan Savaşı ve savaşın ardından Güney Osetya ve Abhazya’nın işgal edilmesidir. İkinci önemli gelişme ise 2022 yılındaki Rusya-Ukrayna Savaşı’dır. Gürcistan iktidarında dördüncü döneminde olan Gürcü Rüyası Partisi; özellikle Ukrayna Savaşı sonrasında, ülkeyi Rusya’ya karşı konumlandırmak yerine pragmatik bir dış politika anlayışı geliştirmiştir. Bu durum AB ve ABD’nin tepkisine yol açarken aynı zamanda iç politikada ciddi bir muhalefete, Rusya karşıtlığına da yol açmıştır. Özellikle ülkedeki Batı etkisini azaltmak için gündeme gelen “yabancı ajan yasası” olarak da bilinen “yabancı etkinin şeffaflığı” yasası, muhalefetin sert tepkisine neden olurken Ekim 2024’de gerçekleşen parlamento seçimleri sırasında, başta Gürcistan Cumhurbaşkanı ve Batılı liderler olmak üzere, seçime Rusya’nın müdahale ettiği iddiaları, Gürcistan muhalefetinin aylarca süren gösterilerine sebep olmuştur.[1]

Rusya ile pragmatik bir anlayışla ilişkiler yürüten ve Rusya’ya uygulanan yaptırımlara katılmayan Gürcistan, AB üyeliği hedefinden de vazgeçmemiştir. Neticede, Tiflis yönetiminin söz konusu dış politikası “çok vektörlü dış politika” olarak anılmaktadır. Bu bağlamda son dönemde Gürcistan, Batı ve Rusya dışında bir başka aktör olan Çin ile de ilişkilerini geliştirmektedir. Çin, statükodan yana olan dış politika vizyonu çerçevesinde, 2008 Savaşı sonrasında Güney Osetya ve Abhazya’nın bağımsızlığını tanımamakla beraber, Rusya karşıtı bir açıklamada bulunmaktan da kaçınmıştır. 2024 yılında Güney Osetya Sorunu ile ilgili BM oylamasına katılmamıştır. 2017 yılında Gürcistan ve Çin arasında imzalanan STA’ya rağmen Gürcistan ve Çin arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerde ciddi bir sıçrama görülmemiştir. Öte yandan, Rusya-Ukrayna Savaşı sonrasında Rusya’ya uygulanan yaptırımlar, Rusya’dan geçen Kuzey Koridoru yerine Gürcistan’ın da dahil olduğu Orta Koridor’u, Çin için yeniden öne çıkarmıştır.

2023 yılına gelindiğinde Çin ve Gürcistan ilişkilerinde önemli bir dönüm noktası yaşanmıştır. 2023 yılında Çin ve Gürcistan “Stratejik Ortaklık Anlaşması” imzalamış ve böylece iki ülke arasındaki ilişkiler, stratejik ortaklık seviyesine yükseltilmiştir. Çin’in, Gürcistan’ı “stratejik ortak” olarak tanımlaması; Çin’in Güney Kafkasya politikasında, yeni bir yönelim olarak yorumlanmıştır.[2]  Stratejik Ortaklık Anlaşması’yla; ekonomik, ticari, altyapı yatırımlarının yanı sıra eğitim ve kültür alanlarında da iş birliğinin arttırılması hedeflenmiştir. Gürcistan’ın; Küresel Kalkınma Girişim, Küresel Medeniyet İnisiyatifi ve Küresel Güvenlik Girişimi’ni desteklediği belirtilmiştir. Ayrıca, Orta Koridor yatırımlarının güçlendirilmesi de gündeme gelmiştir. Böylece Gürcistan; Türkiye, Kazakistan ve Azerbaycan gibi Orta Koridor ülkeleri ile iş birlikleri geliştirerek lojistik ağını güçlendirmeye çalışmıştır.[3] Tiflis yönetimi Güney Kafkasya’da lojistik merkezi haline gelmek için çeşitli girişimlerde bulunmuş ve bölgedeki başta Zengezur Koridoru olmak üzere, alternatif güzergahların oluşturulması fikrine ise sıcak bakmamıştır.[4]                  

Gürcistan’ın sınırlı denizcilik kapasitesi, ülkenin lojistik merkezli politika hedeflerine bir engel teşkil etmektedir. Eski Başbakan Mikheil Saakaşvili döneminde bu soruna yönelik olarak, ilk kez Sovyetler döneminde gündeme gelen Anaklia’da bir liman inşası çalışmaları başlamıştır.[5] 2016 yılında, ABD-Gürcistan ortaklığındaki konsorsiyum Anaklia’da liman inşası ihalesini kazanmıştır. Ancak liman inşası mali ve politik pek çok anlaşmazlığa neden olmuş ve neticede 2020 yılında resmen iptal edilmiştir. 2024 yılında liman inşası için yeniden ihale yapılmış ve Gürcistan’ın %51’ine sahip olması kararlaştırılırken %49’una Çin-Singapur ortaklığındaki konsorsiyum sahip olarak liman ihalesini kazanmıştır.

Çin’in olduğu konsorsiyumun ihaleyi kazanması ile, Anaklia limanı, KYG için önemli bir bağlantı noktası haline gelmiştir. Çin'in Gürcistan Büyükelçisi, Gürcistan’ın Orta Koridor için önemini belirtirken Anaklia limanının bu bağlantıdaki son çivi olabileceğini ifade etmiştir.[6] Böylece Anaklia Limanı Çin için, Orta Koridor’a yeni bir güzergah ekleyerek Çin’in bağlantı yollarını çeşitlendirmiştir. Aynı zamanda Gürcistan’da ve daha genel anlamda Güney Kafkasya’da Çin varlığının artmasına yol açmıştır.  Eğitim alanında, 2023 yılında bir mutabakat zaptı imzalanarak Çincenin tanıtılmasına karar verilmiştir. Nisan 2025’te bu anlaşmayla bağlantılı olarak Çincenin ikinci dil olarak okullarda tanıtılmasına karar verildiği duyurulmuştur.[7] Böylece Çin, kültürel etki alanı kazanmıştır. 2024 yılında iki ülke, karşılıklı olarak vize muafiyeti konusunda anlaşmıştır.[8] Bu sayede halklar arasında kültürel ilişkilerin geliştirilmesi amaçlanmıştır.

Çin’in Gürcistan’daki diğer yatırımlarından bazıları, Kuzey-Güney Koridoru olarak da anılan Kvesheti-Kobi otoyolu ve Tiflis ve Batum şehirlerini birbirine bağlayan Rikoti otoyoludur. KYG yatırımları kapsamındaki altyapı projelerinin Gürcistan’a kalkınma hizmeti sunmasıyla, iktidardaki Gürcistan Rüyası Partisi’ne ülkedeki muhalefetle başa çıkmasında alan açtığı ileri sürülmektedir.[9]Ayrıca Tiflis yönetimi, son dönemde başta Huawei olmak üzere çeşitli Çinli teknoloji şirketi ile iş birliği geliştirmiştir. Bu durum Gürcistan’ın Çin’den veri güvenliği olmayan teknolojiler satın alarak ABD ile 2021 yılında 5G yatırımları hakkında imzaladığı anlaşmayı bozması olarak yorumlanmıştır.[10] Ayrıca söz konusu teknolojilere muhalefetin protestoları nedeniyle ihtiyaç duyulduğu iddia edilmiştir.[11] Bu durum Gürcistan’ın Batı ile ilişkilerinde sorun alanı olarak ortaya çıkmaktadır.

2017 yılında Çin ile STA imzalayan Tiflis yönetimi, 2014 yılında AB ile imzalamış olduğu “Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Alanı” anlaşması ile hem AB hem de Çin ile serbest ticaret anlaşması imzalayan tek ülke konumundadır. Öte yandan Tiflis’in başta gerçekleşen son seçimler olmak üzere Rusya ile ilişkilerini sıklıkla eleştiren Brüksel, Pekin yönetimi ile Tiflis’in var olan ilişkisini açıkça bir tehdit olarak ifade etmemiştir. Bu durum, Gürcistan’ın Çin ile ilişkilerini “çok vektörlü dış politika” olarak değerlendirmesine olanak tanımaktadır. Ülkedeki son parlamento seçimleri sonrası Batı’nın yaptırımlarına maruz kalan Gürcistan için Çin, ekonomik gücünün de etkisiyle dengeleyici bir partner olarak öne çıkmaktadır.

Sonuç olarak, Gürcistan Çin’in Güney Kafkasya bölgesinde ilk Serbest Ticaret Anlaşması ve ilk Stratejik Ortaklık Anlaşması imzaladığı ülkedir. Gürcistan ile 2023 yılından itibaren güçlenen ilişkiler Çin’e; Orta Koridor’u güçlendirme ve Karadeniz’deki Anaklia limanı ile Avrupa ülkelerine yeni bir bağlantı rotası sağlama imkanları sunmaktadır. Böylece Çin, Gürcistan ile yürütülen ilişkiler sayesinde Güney Kafkasya’da varlığını arttırmıştır. Gürcistan açısından ise, Rusya ve Batı arasında seçim yapmaya zorlanan dış politika araçlarını çeşitlendirerek çok vektörlü dış politika anlayışını ve pragmatik dış politika stratejilerini güçlendirme imkanı sunmaktadır. Ancak Çin ile ilişkiler; Rusya ve Çin’in yakın ilişkilerinden dolayı Tiflis yönetiminin başta AB üyeliği hedefi olmak üzere, Batı ile var olan dış politika hedeflerinden uzaklaştığı algısı şeklinde bir risk oluşturabilir. Tiflis yönetimi mevcut hedeflerini gerçekleştirmek istiyorsa, söz konusu riski aşmak için dengeli bir dış politika takip etmek durumundadır. Öte yandan Çin ile güçlü ekonomik ve ticari ilişkilere sahip her çoğu ülkede olduğu gibi, Çin lehine ticaret açığı verme gibi riskler bulunmaktadır. Ayrıca, Gürcistan’daki akıllı şehir yatırımları gibi dijital yatırımlar; otoriterlik, gözetleme teknolojileri gibi Batı eleştirilerine neden olmaktadır.

*Görsel: https://www.basenton.com/tr/shipping-from-china-to-georgia/