Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) 2 Ocak 2020 tarihinde, Ankara merkezli, kar amacı gütmeyen bir düşünce kuruluşu olarak yürüttüğü faaliyetlerinde on bir yıllık bir çalışma dönemini geride bırakmıştır. Kurumsal kimliğinin başlangıç tarihi 2 Ocak 2009 olmakla birlikte AVİM’ in bir düşünce kuruluşu genel çerçevesi ve anlayışı içinde yaptığı çalışmaların geçmişinin yirmi birinci yüzyılın ilk yıllarına uzandığının belirtilmesi gerekir.

Bilindiği gibi, Türkiye’de düşünce kuruluşları genellikle 1970’lerde ortaya çıkmış olmakla birlikte gelişmeleri hayli uzun sürmüş ve ancak 2000’lerden itibaren sayıları ve etkinlikleri artmaya başlamıştır.[1] Bu bağlamda, 1990’ların sonunda Ankara’da kurulan, düşünce kuruluşları arasında seçkin bir yere sahip Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin (ASAM) bünyesinde 2000 yılının sonunda oluşturulan Ermeni Araştırmaları Enstitüsü (ERAREN), Ermeni Sorunu konusunda nitelikli akademik çalışmalar yürütmüştür. ERAREN2001 yılında, yılda dört kez yayınlanmak üzere “Ermeni Araştırmaları” dergisi ile yılda iki kez yayınlanmak üzere “Review of Armenian Studies” dergilerini çıkarmaya başlamıştır. Enstitü ayrıca, 2005 yılında, özellikle 19. yüzyılda Balkanlar ve Kafkasya’dan Osmanlı İmparatorluğuna sürülen Türk ve Müslüman halkların durumunu aydınlatmak üzere “Uluslararası Suçlar ve Tarih” dergisini yayımlamaya başlamıştır.

ASAM on yılı aşan faaliyetten sonra 2008 yılında kapanmış, bunun üzerine ERAREN, Enstitüsü’nün yerine geçmek üzere, 2 Ocak 2009 tarihinde, merhum E. Büyükelçi Ömer Engin Lütem başkanlığında Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) kurulmuştur. AVİM, Ermeni Araştırmaları Enstitüsü’nün tüm işlevlerini yüklenmesine ek olarak Avrasya Bölgesi ile ilgili incelemeler yapmayı da hedeflemiş, çalışma sahasını genişletmiştir.

AVİM’in temel çalışma alanı olan Avrasya, Avrupa’nın en batısındaki Atlantik Okyanusu ile Asya’nın en doğusunda Pasifik Okyanusu arasında yer alan çok geniş bir alanı kapsamaktadır. Bu çok geniş alan içinde AVİM’in çalışmalarında öncelikle odaklandığı alanlar Balkanlar, Geniş Karadeniz Bölgesi, Kafkaslar ve Orta Asya’dır. Değişen küresel jeopolitik bağlamda Türkiye’nin içinde yer aldığı, Avrasya güvenliği ve istikrarı açısından kilit öneme sahip coğrafyada Kafkasya ve Balkanlar iki önemli fay hattını oluşturmaktadır. Bu nedenle, AVİM çalışmalarında bu iki bölge üzerinde özellikle yoğunlaşmaktadır.

AVİM Avrasya ile ilgili çalışmaları çerçevesinde, 2013 yılından bu yana,  “Yapıcı Avrasyacılık” (Constructive Eurasianism) kavramını gündeme getirmekte, Avrasya’ya yönelik tanımlarda Batı’ya alternatif arayışına dayalı anlayışı reddetmekte, yeni rekabetler ve düşmanlıklar yaratmak değil, değişen bir dünyada Türkiye’nin kendisini daha iyi konumlandırabilmesini sağlayabilecek iş birliği olanakları yaratılmasına yönelik yeni yollar açılmasını önermektedir.[2] Türkiye’nin Batı ile bütünleşmesini savunurken, aynı zamanda Doğu ile yeni bir ilişkiler düzenine geçilmesinin önemini vurgulamaktadır. Bu bağlamda AVİM 2017 Ekim ayından itibaren “Avrasya Dünyası/Eurasian World” dergisini de yayımlamaya başlamıştır. Bu kapsamda, yarı akademik nitelikteki dergide, Orta ve Doğu Avrupa, Balkanlar, Karadeniz Bölgesi, Kafkasya ve Orta Asya’da yaşanan ekonomik, toplumsal ve siyasi gelişmelere ışık tutacak Türkçe ve İngilizce analiz ve mülakatlar yer almaktadır.  Bunun yanında, Batı ve Güney Avrupa, İran, Afganistan, Hindistan, Pakistan, Çin, Kore, Japonya ve ASEAN ülkeleri gibi Avrasya çevresindeki coğrafyalarda yaşanan süreçler de Avrasya’daki gelişmelerle ilgileri oranında dergide yer alabilmektedir.

Gelinen aşamada AVİM halen, Avrasya Dünyası dergisi ve aşağıdaki hakemli üç akademik dergiyi çıkarmaktadır:

• Ermeni Araştırmaları (Türkçe, 2001’den beri)
• Review of Armenian Studies (İngilizce, 2002’den beri)
• International Crimes and History / Uluslararası Suçlar ve Tarih (Türkçe ve İngilizce, 2005’ten beri)

Bu dergilerin, uluslararası alanda yayın yapmanın giderek zorlaştığı ve tekelleştiği bir ortamda özellikle Türk ve Türk dünyasındaki çeşitli yükseköğrenim kurumlarındaki akademisyenler ve araştırmacılar için çok yararlı bir olanak sunduğunun bu noktada vurgulanmasında yarar görülmektedir. Ayrıca, yukarıda belirtilen dönemsel yayınların yanı sıra,haftada beş gün, iki dilde yayınlanan ve güncel konuları ele alan“Günlük Bülten” in, akademik çalışmalara ve araştırmalara da katkı sağlayabilecek önem taşıyan bir AVİM yayını olduğunun belirtilmesi gerekir.

Kâr amacı gütmeyen, tarafsız ve bağımsız bir düşünce kuruluşu olan, kısıtlı yerel ve mütevazı mali katkılarla varlığını sürdüren ve uluslararası özel fonlardan, yabancı kaynaklı vakıflardan proje bazında veya mali yardım çerçevesinde hiçbir katkı almayan AVİM, bu yoğun ve zamanlı iş yükünü sınırlı sayıdaki insan kaynağının özverili çalışmalarıyla yerine getirmektedir. Kuruluşunun on birinci yılını idrak eden AVİM bu çalışmalarını aynı özenle sürdürmeye devam edecektir.

*Bu yorum yazısının aslı İngilizce olarak kaleme alınmıştır.