TRIPP tanımıyla üzerinde mutabık kalınan Zengezur Koridoru, İran ve Ermenistan yetkililerinin görüşmesinde yeniden gündeme gelmiştir. İran, Nahçıvan’ı Azerbaycan ve Türkiye ile bağlayacak olan bu koridora karşı olduğunu bir kez daha açıkça ifade etmiştir.

Görüşme, 15 Aralık 2025 tarihinde Ermenistan’ın İran Büyükelçisi Grigor Hakobyan ile İran dini lideri Hamaney’in Uluslararası İlişkiler Danışmanı Ali Akbar Velayeti arasında gerçekleşmiştir. Ermenistan–İran ikili ilişkilerinin tarihsel ve stratejik önemi ile gelecekte bu bağların daha da güçlendirilmesi konularının ele alınmasının ardından Hakobyan, Ermenistan ile Azerbaycan arasında devam eden barış sürecine de değinerek son gelişmeler hakkında Velayeti’yi bilgilendirmiştir[1]. İranlı yetkili ise projeyi desteklemediklerini bir kez daha vurgulayarak, “Trump planının” pratikte “Zengezur Koridoru” projesiyle aynı olduğunu, sadece farklı bir isim taşıdığını ifade etmiştir[2].

Zengezur Koridoru prosesi gündeme geldiği andan bu yana İran’ın itiraz ettiği konuların başında yer almıştır. Zaman zaman sert açıklamalarda bulunan İran’da, bu konuya ilişkin farklı yaklaşımlar görülmüştür. Ali Akbar Velayeti ve çevresinde bulunan muhafazakâr kesim, ilk günden itibaren koridor fikrine karşı çıkmış; İran’ın kuzey sınırında böyle bir ulaşım hattının oluşturulmasına itiraz etmiş ve bu tutumunu günümüze kadar sürdürmüştür.

Buna karşılık, yenilikçi yaklaşımlarıyla öne çıkan Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan ve kabinesi, meseleye daha olumlu bir perspektiften yaklaşmıştır. Pezeşkiyan, bölge ve komşu ülkelerle yakın ilişkiler ve iş birliklerinin geliştirilmesini, sınır engellerinin kaldırılmasını ve ülke ekonomilerinin birbirine entegre edilmesini savunduğunu çeşitli vesilelerle dile getirmiştir. Bu çerçevede Zengezur Koridoru’nu  bir sınır ulaşım yolu olarak değerlendirmiş; söz konusu projeye ilişkin kaygı duyulmaması gerektiğini belirtmiştir. Pezeşkiyan, bu görüşlerini Türkiye, Azerbaycan ve Ermenistan yetkilileriyle yaptığı görüşmelerde ifade etmiştir.

Washington görüşmelerinin ardından yaptığı açıklamalarda da benzer bir tutum sergileyen Pezeşkiyan, gelişmeleri genel olarak olumlu karşıladığını belirtmiş; ancak tek endişenin projeye Amerikan şirketinin katılımı olduğunu vurgulamıştır.

Pezeşkiyan ve diğer İranlı yetkililerin ABD’ye ilişkin endişeleri, İran–ABD arasında on yıllardır süregelen gergin ilişkiler çerçevesinde değerlendirildiğinde anlaşılır bir kaygı olarak kabul edilebilir. Bununla birlikte, kısaca değinmek gerekirse İran’ın Zengezur Koridoru’na itiraz etmesinin birden fazla nedeni bulunmaktadır.

İran Zengezur’da bir ulaşım hattının açılmasının, İran–Ermenistan sınırının fiilen ortadan kalkması anlamına geldiğini iddia etmektedir. Ayrıca İran’ın hemen kuzeyinde böyle bir koridorun açılması, Azerbaycan’ın Nahçıvan ile doğrudan bağlantı kurmasını sağlayacak; bu durumda Nahçıvan’a ulaşım İran’a ihtiyaç duyulmadan sağlanabilecektir. Bu gelişme İran açısından hem ekonomik hem de jeopolitik bir kayıp olarak değerlendirilmektedir.

Bunlara ek olarak, Azerbaycan ile Türkiye arasında doğrudan bir bağlantının kurulması, Avrupa ile Asya’yı Türkiye–Azerbaycan hattı üzerinden birbirine bağlayacak; bu da İran’ın bölgesel denklemde dışlanmasının yanı sıra Türkiye’nin bölgedeki stratejik önemini daha da artıracaktır. Bu çerçevede Azerbaycan’ın güçlenmesi de İran tarafından arzu edilmeyen bir gelişme olarak görülmektedir.

Yanı başında güçlü bir Azerbaycan istemeyen Ermenistan da bu ve benzer sebeplerden dolayı projeye karşı çıkmış fakat ilerleyen süreçte ülkesinin gelişimi için projenin öneminin farkına varmıştır. Bugün Ermenistan hem projeyi gerçekleştirmeye hem de İran’la ilişkileri iyi tutmaya çalışmaktadır. Bu çerçevede, Ermenistan, Velayeti’nin söz konusu açıklamasına kayıtsız kalmamış; Ulusal Meclis Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan yaptığı açıklamada Ermenistan’ın çelişkili tutumunu ortaya koymuştur. Rubinyan, Ermenistan’ın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne aykırı ya da ülkenin tam yetki alanı dışında kalacak herhangi bir projenin Ermenistan’da hayata geçirilmeyeceğini vurgulamış; komşu ülkelerin tüm hayati çıkarlarının dikkate alındığını ve İran söz konusu olduğunda bu çıkarların büyük ölçüde Ermenistan çıkarlarıyla örtüştüğünü ifade etmiştir. Ayrıca İran’ın “kırmızı çizgileri”nin Ermenistan için de geçerli olduğunu belirterek, Ermenistan üzerinden hiçbir dış sınır koridorunun oluşturulmayacağını açıklamıştır[3].

Dolayısıyla, Ermenistan ile Azerbaycan arasında TRIPP mi yoksa Zengezur Koridoru mu ifadeleri üzerinden devam eden tartışmalar bu kez İran tarafından dile getirilmiş; Ermenistan ise meseleye ilişkin tutumunu açıklamada zorlanmıştır.

Velayeti’nin son açıklamaları, jeopolitik ve ekonomik dengeler üzerinde önemli sonuçlar doğurması beklenen ve etrafındaki tartışmaların hiç dinmediği Zengezur Koridoru konusunda İran’ın kaygılarının devam ettiğini ortaya koymuştur. Ermenistan, bu süreçte ihtiyatlı ve çatışmadan kaçınan bir denge politikası izleme çabası içinde İran ile ilişkilerini korumaya çalışsa da söz konusu projenin önemli aktörleri olan ABD ve Türkiye’yi ikincil bir konuma ittiği izlenimini vermiştir. Nitekim son zamanlarda Ermenistan’ın AB ile ilişkilerini güçlendirmeye yönelirken, diğer yandan ABD’nin AB ülkeleriyle olan ilişkilerini yeterince dikkate almadan hareket etmesi ve buna paralel olarak ABD ile ciddi gerilimler yaşamış olan İran’ın “kırmızı çizgileri”ni kendi kırmızı çizgileri olarak tanımlaması, izlenen denge politikasının tutarlılığına ilişkin soru işaretlerini artırmıştır. Ayrıca, söz konusu açıklamanın, Türkiye ve Azerbaycan–Türkiye ilişkilerine yönelik bir gönderme olduğu da göz ardı edilmemelidir.

*Görsel: CAUCASUS WATCH