9-10 Eylül 2023 tarihlerinde düzenlenen G20 Zirvesi'nde ABD, Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan, Almanya, Fransa, İtalya ve Avrupa Birliği (AB) arasında Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru'nun (India–Middle East–Europe Economic Corridor, IMEC) kurulmasına yönelik bir mutabakat zaptı imzalandı. Koridor’un Hindistan limanlarından deniz yolu ile Birleşik Arap Emirlikleri’ne oradan Suudi Arabistan ve Ürdün üzerinden demir yolu ile İsrail’e ve İsrail’den deniz yolu ile Yunanistan’a bağlanması öngörülmektedir.

Proje, G7 ülkelerinin gelişmekte olan ülkelerdeki altyapı projelerini finanse etmek için kurduğu Küresel Altyapı Yatırımı Ortaklığı'nın bir parçası olarak duyurulmuştur. G7 2021 zirvesinde gelişmekte olan ülkelerin altyapılarını iyileştirmek için Build Back Better World (B3W) adı altında bir destek planı[1] ilan edildiğinden bu yana, fiziksel altyapı desteği açısından gözle görülür bir girişimde bulunulmamıştı. Vaat edilen finansmanın gerçekçi olmaması (2035 yılına kadar 40 trilyon dolardan fazla) ve tüm G7 ülkelerinin tam anlamıyla taahhütte bulunmaması gibi etmenlerden ötürü B3W başarılı olamamıştır. Daha sonra, G7 2022 zirvesinde “Küresel Altyapı Yatırımı Ortaklığı” ismi altında yeniden markalaşan destek planı kamu ve özel sektör yatırımlarından oluşacak ortak bir girişim olarak ilan edilmiştir.

Ortaklığın ilan edilen ilk büyük projesi IMEC, Kuşak ve Yol Girişimi’ne alternatif olarak Çin’i bir şekilde devre dışında bırakan ve İsrail’i diğer Arap ülkeleri ile birlikte öne çıkaran bir girişim olarak görülmektedir. Böylece ABD bu proje ile bir taşla iki kuş vurmuş olmaktadır.  Süveyş’ten geçişe alternatif olarak BAE ve Suudi Arabistan'ın dahil edilmesi, İsrail'in Arap ülkeleri ile imzaladığı İbrahim Antlaşmaları ve İsrail-BAE arasında 2022 yılında imzalanan Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması gibi Ortadoğu'daki gelişmelerle uyumlu bir şekilde gerçekleşmektedir.

IMEC, ABD'nin süper güç statüsünü sürdürme için Hindistan’ı yanında çekme stratejisinin parçası olarak da değerlendirilmelidir. Uluslararası yaptırımların etkisi altındaki Rusya, Güney Asya pazarlarına yönelerek Hindistan ile ticaretini artırmıştır.[2] Rusya Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru ile Hint Okyanusu’na açılarak tecritten kurtulmayı planlamaktadır. Hindistan ise Kuşak ve Yol Projesi’nin önemli bir bileşeni olan Pakistan’ın Gwadar Limanına alternatif olarak kendi limanlarını öne çıkarma peşindedir.

Hindistan’ın Yunanistan, Güney Kıbrıs, İsrail üçlü platformuna dahil edilmesi planı, Pakistan’a desteği dolayısıyla Azerbaycan’a karşı Ermenistan’a askeri teçhizat satışı IMEC’in Türkiye’yi atlayarak İsrail’den Yunanistan’a bağlanması hakkında da bir fikir vermektedir.

Türkiye ise hem Orta Koridor’un teşvikinde aktif rol almaktadır hem de Bakü Tiflis Kars demiryolu ile Kuzey Güney Koridoru bağlantısında önemli konumdadır.  Karadeniz'le bağlantı sağlayan Boğazlar, Avrupa'ya olan ticaretin önemli bir parçasını oluşturur. Türkiye, IMEC projesinin geliştirilmesi için Katar ve Irak'ı dahil ederek, bu proje kapsamında Türkiye üzerinden geçişin sağlanmasını önermiştir. Bu doğrultuda Türkiye, Basra'dan Türkiye'ye demiryolu bağlantısını sağlayacak Irak'ın "Kalkınma Yolu Projesi"ni ön plana çıkarmıştır.

Kuşak ve Yol Projesi kamu harcamalarını artırması ve devasa nüfuslu iç pazarına yönelik üretimi artırma yeteneği sayesinde 2008 krizini daha az sancılı atlatan Çin’in en iddialı politikalarından biri olmuştur. Çin, birçok ülkede yürütülen bu altyapı projelerine toplamda 1 trilyon dolardan fazla yatırım yapmıştır.[3]  Eylül 2023 itibarıyla Kuşak ve Yol Projesi’ne dahil olan 154 ülke bulunmaktadır, bu rakam Birleşmiş Milletler ‘in 193 üye devletinin yüzde 80'ini oluşturmaktadır.[4]

IMEC ise şimdilik bir siyasi taahhüt olarak ortaya konulmuştur. Zamanlamasının Çin’in önümüzdeki ay düzenlemeyi planladığı Kuşak ve Yol Girişimi'nin 10. yıl dönümünü kutlanacağı Kuşak ve Yol Uluslararası İşbirliği Forumu’nun hemen öncesine rastlaması da herhalde tesadüfi olmamıştır.  IMEC mutabakat zaptını imzalayan katılımcılar bir eylem planı geliştirmek için 60 gün içinde bir araya gelmeyi planlamaktadırlar.[5]  Kuşak ve Yol Girişimi dünya genelinde geniş bir coğrafi kapsama sahipken, IMEC projesinin başarılı olabilmesi için dışlayıcı değil küresel düzeyde işbirliğini teşvik edici olması, ayrıca, projenin kapsamı, finansmanı ve teknik detayları gibi önemli konuların açıkça belirlenmesi ve planlanması gerekmektedir.

*Fotoğraf: The Epoch Times