Nisan ayının başında, haber ajanslarında Ermeni askeri birliklerinin NATO (North Atlantic Treaty Organization/Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) birlikleri ile ortak tatbikat yaptıkları haberi çıkmıştır.[i] Haberlere göre “artan Amerikan-Ermeni askeri işbirliğine işaret edercesine”, Ermeni birlikleri Erivan’daki ABD Büyükelçisi tarafından uğurlandıktan sonra NATO’nun “Saber Junction 15” tatbikatlarına gitmek için Amerikan askeri uçağına binmiştir.  NATO üyesi ve ortak ülkelerin ordularını bir araya getiren bu tatbikatların amacı, gelecekte NATO yönetiminde gerçekleşebilecek operasyonlar için çeşitli ülkelerin ordularının işbirliği yapmaları için eğitmektir.

Genel anlamda Ermenistan’ın ABD ile olan askeri işbirliği, Ermenistan’ın askeri birliklerini NATO standartlarına getirmeyi amaçlayan, Ermenistan’ın NATO ile olan Bireysel Ortaklık Eylem Planı (Individual Partnership Action Plan) çerçevesinde gerçekleşmektedir. Ancak NATO’yla olan işbirliğine rağmen, Ermenistan aslında Rusya güdümünde olan bir CSTO (Collective Security Treaty Organization/Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü) üyesidir. Kendisini belirli bir düşmanı olmayan caydırıcı bir askeri ittifak olarak tanımlasa da, CSTO’nun NATO’yu dengelemek için kurulmuş olduğu bir genel bilgidir.

Ermenistan, NATO’yla Bireysel Ortaklık Eylem Planı olan tek CSTO üyesi değildir. Kazakistan’ın da NATO ile böyle bir planı vardır. Ancak, Ermenistan’ın NATO ile olan bağlantısını bir hayli çelişkili yapan Ermenistan’a özel bazı unsurlar vardır:

Soğuk Savaş sonrasında bağımsızlığını elde ettiğinden beri hep Rusya’nın ekti alanı içinde olmuş olsa da, Ermenistan artık Rusya’nın bir uydu devleti haline gelmeye yaklaşmaktadır. Ermenistan’da bunun gerçekleşmekte olduğunu doğrulayan pek çok kişi vardır ve bu gelişmeden son derece rahatsız olmaktadırlar.

Şu anda Rusya’nın işgali altında olan, Ukrayna’nın Kırım’daki Sivastopol’da bulunan büyük askeri üssü dışında; Rusya’nın ülke dışındaki en büyük askeri üssü Ermenistan’da bulunmaktadır. Geçen sene bu askeri üssü hem kapasitesi artırılmış, hem de faaliyetleri 2044 yılına kadar uzatılmıştır. Ayrıca Ermenistan’ın Türkiye ile olan sınırını Ermeni birlikleri değil, Rus silahlı kuvvetleri korumaktadır.

Ermenistan’ın hem Türkiye’ye (bir NATO üyesi) hem de Azerbaycan’a (bir NATO ortağı) yönelik düşmanca tutumu, Kafkasya’daki istikrarsızlığı pekiştirmekten başka bir işe yaramamaktadır. Ermenistan halen Türkiye’nin topraklarıyla ilgili talepler ima etmektedir. Ermenistan, aleyhinde dört Birleşmiş Milletler Güvenlik Konsey’i kararı bulunmasına rağmen, halen Azerbaycan topraklarının %20’ini işgal etmektedir ve Dağlık Karabağ sorununun çözülmesi için uzlaşmak konusunda içten bir şekilde niyetli olduğunu herhangi bir şekilde göstermemektedir. Bir NATO üyesine ve bir NATO ortağına karşı olan düşmanca tutumuna rağmen, Ermenistan kafa karıştırıcı bir şekilde (ABD dâhil) hiçbir NATO üyesinden herhangi bir tepkiyle veya baskıyla karşılaşmamıştır.

NATO açısından bakılacak olursa; NATO, çok kesin bir şekilde Rusya’nın yörüngesinde olan ve Rusya’nın gücünü bölgeye yansıtması için kullandığı bir ülkenin silahlı kuvvetleriyle işbirliği yapmakta ve onu kuvvetlendirmektedir. Bu ülke, NATO’nun en önde gelen müttefiklerinden biri olan Türkiye’ye ve NATO’nun bölgedeki önemli ortaklarından biri Azerbaycan’a karşı inatçı bir şekilde düşmanca davranmaktadır. Bu ülke, Rusya tarafından kendisine Batılı ülkeler (çoğu NATO üyesidir) tarafından uygulanan ekonomik yaptırımları kırmak için kullanılmaktadır. Bazı uygulamalarını gözden geçirmesi konusunda herhangi bir baskı bile yapmadan, NATO sırf Rusya’yı rahatsız etmek için Ermenistan’a yardım etme niyetindedir. Bu tutum, NATO’nun çıkarlarına uygun ve ektili bir şekilde hizmet ediyor mu?

Rusya açısından bakılacak olursa; Rusya, en yakın müttefiklerinden birisinin, Rusya’nın kendisine karşı olduğunu düşündüğü NATO ile sıkı bir işbirliği içinde olmasına göz yummaktadır. Rusya’ya göre NATO Rusya’nın hayati çıkarlarının önünde bir engel teşkil etmektedir. O halde Rusya’nın, bir CSTO üyesi olan Ermenistan’ın NATO ile işbirliği yaparak Rusya’nın çıkarlarının altını oymasına sessiz kalması tuhaf değil midir?

Bu, Ermenistan’ın iki tarafı birbirine oynadığı tek vesile değildir. Ermenistan artık Rusya güdümlü Avrasya Ekonomi Birliğinin bir üyesidir. Ancak Ermenistan bir yandan da hala bağımsız bir şekilde Avrupa Birliği ile işbirliği arayışı içerisindedir. Bu iki Birlik yapıları gereği birbirleriyle uyumsuzdur, ancak Ermenistan buna rağmen halen sanki iki Birlik ile de benzer ilişkilere sahip olabilirmiş gibi davranmaktadır.

Ermenistan’ın fütursuzca bir yandan hem CSTO ve NATO’dan, bir yandan da hem Avrasya Ekonomi Birliği ve Avrupa Birliğinden faydalanması kafa karıştırıcı bir durumdur. Diğer pek çok ülkenin aksine, Ermenistan’ın çelişkili ilişkileri herhangi bir bedel ödemeden muhafaza edebilmektedir. İşbirliği yaptıkları bu ülkenin kendi çıkarlarına aktif olarak zarar verdiği, ne ABD (veya diğer NATO üyeleri), ne de Rusya’nın umurundaymış gibi gözükmektedir.