Ömer Engin LÜTEM

E. Büyükelçi

Ermeni soykırım iddialarının ABD ve Türkiye tarafından tanınması ve ayrıca ABD’de anılmasına ilişkin S.RES.410 sayılı karar tasarı hakkında son yazımızda (7 Nisan) anılmanın bu yılın 24 Nisan’ında yapılması öngörüldüğünden tasarının iki hafta içinde oylamaya konulacağını belirtmiştik.

Nitekim tasarı 10 Nisan’da Senato’nun Dış İlişkiler Komitesine gündeme alınmış  ve aynı gün bazı değişiklikler yapıldıktan sonra 12’ye karşı 5 oyla  kabul edilerek, son oylama için, Senato Genel Kuruluna gönderilmiştir.

Komite’deki tüm Demokrat üyeler tasarıya olumlu oy vermişler ve iki Cumhuriyetçi senatör de onlara katılmıştır.  Tasarıyı reddedenlerin tamamı ise Cumhuriyetçidir. Bu durum Cumhuriyetçilerin genel olarak etnik grupların taleplerine fazla ilgi göstermemek hususundaki tutumlarını  sürdürmekte olduğu göstermektedir. Bu olgu, Ermeni taleplerinin doruğa çıkmasının beklendiği önümüzdeki yıl için önem arz edecektir.

Öteden beri adeta bir Ermeni militanı gibi davranan Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Robert Menendez tasarının kabulünde başlıca rolü oynamıştır.  Bu arada tasarıdan Türkiye’nin Ermeni soykırım iddialarının tanımasına ilişkin bölümü çıkartarak kabulünü kolaylaştırmıştır.  Tasarıda Türkiye’nin soykırım iddialarını tanıması Ermenistan ile dengeli, yapıcı, istikrarlı ve devamlı ilişkiler kurmasına bağlanmış ve adeta bu tür ilişkiler için bir ön koşul haline getirilmişti. Oysa Ermenistan Türkiye ile normal ilişkiler kuran protokolleri böyle bir ön koşul olmadan imzalamıştır. O nedenle bu koşul Ermenistan’ın görüşüne uymamaktadır.  Buna karşın Ermeni Diasporasında genel olarak ve “soykırımı” tanımadan Türkiye ile ilişki kurmamak düşüncesi hâkim olduğundan tasarının bu bölümü Diasporanın görüşlerine uygundur.  Ancak Menendez tasarının kabulü için bu bölümü çıkarmak durumunda kalmıştır.

Bu değişiklikten sonra dahi Tasarı, 24 Nisan 2014 tarihinin Ermeni soykırımının hatırlanması ve törenlerle anılması ifadelerini içerdiğinden ve böylece Ermeni soykırım iddialarının, ABD  Senatosu tarafından tanınmasını amaçladığından Türkiye için kabul edilebilir değildir.

Tasarı Komitede kabul edildikten sonra Senato Genel Kuruluna gönderildiğini yukarıda belittik; ancak ertesi gün (11 Nisan)  Senato Paskalya için 28 Nisan’a kadar tatile gireceğinden sadece bir gün olması ele alınması için ciddi bir engel oluşturuyordu. Buna karşın Demokratlar Senatoda çoğunluğu oluşturduklarından isteselerdi o gün tasarı görüşülüp kabul edilebilirdi. Ancak tasarı gündeme alınmadı.

Bu durumun iki açıklaması olabilir. Birincisi, gündemi yüklü olan Senatonun, Ermeni soykırım iddialarına ilişkin bir tasarıyı öncelik verecek derecede önemli görmemiş olmasıdır. İkincisi ise söz konusu tasarının bu aşamada kabul edilmesinin istenmemesi  olabilir. Böylelikle Senato Başkan ile ters düşmeyecek ayrıca tasarıyı Dış İlişkiler Komitesinden geçirmiş olmakla ve istendiği takdirde Senato’da kabul edilebileceği de imâ edilerek Türkiye’ye bir uyarıda bulunulmuş olacaktır.

Bu son olasılığı destekleyen bir olay vardır. Robert Menendez tasarıyı Senato tatile girmeden bir gün önce Dış İlişkiler Komitesine getirmiştir. Oysa Komite’nin Başkanı olduğu için daha önce de gündeme koyarak kabul ettirebilir ve böylelikle Senato’nun zaman baskısı olmadan tasarıyı tartışmasını sağlayabilirdi.  Tasarının tatilden bir gün önce Senato’ya gönderilmiş olması gündeme alınmamasına neden olmuştur. .

Amerikan Ermenileri şimdiye kadar bu duruma tepki göstermemişlerdir. Ancak bazılarının kendilerini aldatılmış ya da en azından oyalanmakta olduklarını düşünmeleri mümkündür.

Bundan sonra ne olacaktır?

Normal koşullarda tasarının 28 Nisan’da Senatonun gündemine alınması ve görüşülmesi gerekmektedir. Ancak tasarıda Ermeni soykırımı yıldönümünün 24 Nisan 2014 tarihinde hatırlanması ve törenle anılması yazılı olduğundan bu tarihten sonra tasarının kabul edilmesinin bir anlamı olmayacaktır. Bu durumda mevcut tasarıda değişiklik yapılması veya yeni bir tasarı hazırlanması gerekebilir ki bu da zaman alacaktır. Ayrıca, Ermenilerin 2015 yılına verdikleri önem dikkate alınarak tasarının gelecek yıla ertelenmesi de mümkündür.