![](https://avim.org.tr/images/uploads/Yorum/protocols-zurich-sasunyan.jpg)
Zürih Protokolleri, 1 Mart’ta iptal edilmiş olmasına rağmen, Ermenistan basınında ve Ermeni diasporasındaki güncel yerini korumaya hala devam ediyor. Daha önce detaylı bir şekilde analiz edildiği üzere, başından beri bu Protokoller diasporanın Ermeni hükümeti üzerindeki baskılarının temel unsurlarından biri olmuştur.[1] Son olarak A.B.D.’deki aşırı görüşlü ve Türkiye karşıtı Ermeni diasporanın sözcüsü olan Harut Sasunyan, California Courier’de protokoller hakkında bir yorum yayınladı.[2] Sasunyan’ın, Ermeni hükümeti açısından bir ders niteliği taşıması gerektiğini söylediği Protokol süreci ile ilgili beyanları, diasporanın Protokoller ile ilgili tavrını bir kez daha gözler önüne seriyor. Ancak, Sasunyan’ın yazısına değinmeden önce bir önceki yazıda bahsedilen bir takım gözlemleri hatırlamakta ve Sasunyan’ın bu değerlendirmeleri teyit ettiğinin altını çizmekte fayda var.
Daha önce bahsedildiği üzere, Protokoller, Ermeni diasporası tarafından, tarihi gerçekleri tartışmaya açması ve iki ülke arasında sınırı tanıması nedeniyle yoğun olarak eleştirilmiştir. Protokollerin imzalanmasından önce başlayan yoğun eleştiriler, imzalandıktan sonra da devam etmiş, Erivan söz konusu baskılar sonucunda Ermeni diasporasını karşısına almak istememiştir. Protokoller üzerinde yapılan eleştirilerin odak noktalarından bir tanesini, tarihsel olayları inceleyecek alt komitenin kurulması oluşturmaktadır. İkinci Protokolde yer alan, mevcut sorunları tanımlama ve tarihi arşivler ile kayıtları kullanarak, bilimsel araştırmalar sonucunda ulaşılan verilerle tavsiyelerde bulunma şeklindeki ibareler bu iddiaların temelini oluşturmuştur. Her iki taraf da bu maddeyi farklı yorumlamış, ancak Ermeni diasporasının Protokollere karşı tutumu, Ermeni hükümetinin duruşunu da değiştirmiştir. Sarkisyan’ın Protokoller imzalandıktan hemen sonra yaptığı açıklamalara bakıldığında, diasporanın savlarına tamamen uygun bir metin oluşturulduğu görülmüştür. Bir diğer yandan, uluslararası hukuka uygun şekilde kabul edilen Ermenistan Türkiye sınırının, sorun teşkil eden bir konu olmamasına karşın, Protokollerin imzalanması ile kabul edildiği şeklinde yorumlar yapılmıştır. Birinci Protokolde yer alan maddeye göre, ilgili uluslararası antlaşmalara uygun olarak karşılıklı sınır bugünkü hali ile tanınacaktır denilmektedir. Ermeni diasporasındaki aşırı ve fanatik seslerin dile getirdiği bu yorum, Erivan hükümeti tarafından dile getirilmemiştir.[3]
Sasunyan’ın Zürih Protokolleri hakkındaki görüşlerinin de, yukarıda anlatıldığı şekilde şekillendiği görülmektedir. Sasunyan, Protokoller aracılığı ile Türkiye- Ermenistan sınırının kabul edilmesinden ve iki ülke arasındaki tarihi sorunları araştıracak bir komisyonun kurulmasından duyduğu rahatsızlığı dile getirmektedir. Bu konuların Ermenistan’da ve yurt dışında yaşayan tüm Ermenileri ilgilendirdiğini aktarmaktadır.[4] Dolayısı ile Ermeni hükümeti Zürih Protokollerini, diasporanın isteği dışında kabul etmiştir. Bu nedenle Sasunyan, Zürih protokolleri imzalanmadan önce Sarkisyan’ın çıktığı ikna amaçlı gezilerde, protestolarla karşılaşılmasının doğal olduğu belirtmiştir. Sasunyan’a göre, Ermeni liderleri Ermenilerin çıkarına olmayan kararlar hakkında büyük güçlerin üzerinde baskı kurmasına izin vermiştir. Oysa diasporanın fikirlerinin Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin geleceği adına bir kenarda bırakılması, Sasunyan’a göre doğru bir tavır değildir. Söz konusu süreç, Ermeni hükümetine tüm dünyadaki Ermenilerin çıkarlarını etkileyen girişimlerde bulunmadan önce, Ermenistan Ermenilerinin ve diasporanın onlara aynı fikirde olup olmadığına dikkat etmesi gerektiğini hatırlatmalıdır, denilmektedir.[5] Bu cümle aslında diasporanın Erivan üzerindeki gücünü göstermekle birlikte geleceğe yönelik bir uyarıyı da içermektedir. Ermenistan’ın diasporanın istemediği bir hamleyi yapma konusunda ileride karşılaşabileceği zorluklar bu şekilde gözler önüne serilmektedir.
Ermeni diasporasının başından itibaren karşı olduğu Protokollerin iptal edilmesi, Erivan’ın bir yanlıştan döndüğü şeklinde yorumlanmaktadır. ABD Ermeni diasporası sözcüsü Sasunyan’ın ifadeleri, Ermeni diasporasının Protokollere olan karşıtlığını bir kere daha doğrulamaktadır. Sasunyan’ın, Ermeni yöneticilerden çıkartmalarını istediği derslerin temelinde ise, diasporanın isteklerinin Ermenistan’ın çıkarlarının önünde olduğu gerçeği yatmaktadır. Bir kez daha tekrar etmek gerekirse, Ermenistan –Türkiye ilişkilerinin nasıl şekilleneceği, Ermenistan’ın üçüncü tarafların karşısında öz çıkarlarını nasıl koruyacağına bağlıdır.
[1] Tutku Dilaver, “Ankara’nın Çekmecelerinden Ermenistan’ın Tozlu Raflarına: Zürih Protokolleri”, Avim, 12 Mart 2018.
[2] Harut Sassunian, “Terminated Armenia-Turkey Protocols Should be a Lesson For Armenia’s Leaders”, California Courier, 13 Mart 2018.
[3] Dilaver, ibid.
[4] Sassunnian, ibid.
[5] Sasunnian, ibid.
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
ANCA SEÇİMLERDEN ÖNCE ADAYLARA NOTLARINI VERDİ
Tutku DİLAVER 02.11.2022 -
ERMENİSTAN DIŞ POLİTİKASINDA YENİLİK NEREDE?
Tutku DİLAVER 21.03.2019 -
TÜRK-ERMENİ İLİŞKİLERİNDE NORMALLEŞMEYİ ENGELLEYEN POLİTİKALARIN KAYNAĞI NERESİ?
Tutku DİLAVER 14.04.2021 -
TÜRKİYE-RUSYA ORTAK GÖZETİM MERKEZİ AĞDAM’DA GÖREVİNE BAŞLADI
Tutku DİLAVER 05.02.2021 -
ERMENİSTAN’DA YAKLAŞAN ERKEN SEÇİMLER
Tutku DİLAVER 03.06.2021
-
ERMENİSTAN DİASPORADAKİ RADİKAL FAALİYETLERDEN RAHATSIZ
Hazel ÇAĞAN ELBİR 03.02.2023 -
TÜRKİYE-ABD ARASINDA İMZALANAN 25 EKİM 1934 TARİHLİ ANTLAŞMA ve ABD VATANDAŞI ERMENİLERİN TAZMİNAT TALEPLERİNE BAĞLAYICI ETKİSİ
AVİM 02.01.2020 -
LSE ÇAĞDAŞ TÜRK ÇALIŞMALARI KÜRSÜSÜ’NÜN DÜZENLEDİĞİ KONFERANS
Ali Murat TAŞKENT 04.06.2015 -
FRANSA VE ERMENİ SOYKIRIM İDDİALARI
Ömer Engin LÜTEM 17.01.2011 -
RUSYA'YA YAPTIRIMLAR ARTACAK
Hande Apakan 18.03.2014
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"ERMENİ SORUNUNU ANLAMAK" BAŞLIKLI KONFERANS