Bilindiği üzere 3+3 Bölgesel İş Birliği Platformu’nun üçüncü toplantısı 18 Ekim 2024 tarihinde İstanbul’da, Türkiye’nin ev sahipliği ile gerçekleşmiştir. Ermenistan, İran, Rusya ve Azerbaycan’ın dışişleri bakanı düzeyinde katıldığı toplantıya –daha önceki iki toplantıya da katılmayan- Gürcistan katılım göstermemiştir.[1] 2020 yılında bölgesel iş birliğini geliştirmek için Azerbaycan ve Türkiye’nin öncülüğünde ortaya çıkan platform, daha önceki toplantılarını sırasıyla Moskova ve Tahran’da gerçekleştirmiştir.
İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra bölgede oluşan dengesiz ortamın tamiri ve Güney Kafkasya’da süregelen sorunların yine bölge içinde çözülebilmesi için ortaya çıkan platform, ülkelerin birbirleriyle olan iletişimini de artırmayı hedeflemektedir. Bu amaç doğrultusunda daha önce iki defa toplanan platform, üçüncü toplantısını da geçtiğimiz günlerde gerçekleştirmiştir. Bölgedeki sorunların belirlenebilmesi ve çözülebilmesi açısından Güney Kafkasya’daki ülkelerin bölgedeki hâkimiyetlerine vurgu yapılan bu son toplantıda[2] kalıcı barışın da tesisi için platformun varlığının önemli ve istişari bir amaca hizmet ettiği belirtilmiştir. Toplantı, bölgedeki refah ve kalıcı barış kavramları çerçevesinde şekillenmiş, Gürcistan’ın katılım göstermemesinin toplantı açısından bir eksiklik yarattığı fakat yerinin daimi olduğu da ayrıca Dışişleri Bakanı Hakan Fidan tarafından vurgulanmıştır. Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki barış anlaşmasının imzalanması sürecinin nihayete ermesinin bölge açısından önemi ve Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin de benzer bir gelişim göstermesine duyulan ihtiyaç yinelenmiştir.
Güney Kafkasların nüfuz alanı olduğu varsayımından, bölge ülkeleri ile iş birliği gerektiği anlayışına taviz vermek durumunda kalan Rusya’nın Dışişleri Bakanı Lavrov, sonraki dönem için bölgede pekiştirilecek iş birliği alanlarından özellikle üçüne vurgu yapmıştır: ekonomi, güvenlik ve kültürel etkileşim. Enerji ve lojistik alanlarında bölge ülkelerinin iş birliğini güçlendirmesi ve bu alanlardaki problemlerin çözülmesinin gerekliliği Lavrov’a göre ekonomi ayağının alt başlıklarıdır. Yasaklı madde ticareti ve terörizme karşı mücadele güvenlik ayağının alt başlıklarını oluştururken; kültürel olarak bölge ülkelerinin daha çok etkileşim içinde olmasının önemine de ayrıca değinilmiştir. Lavrov’un, bu süreçte Rusya’nın genel tavrını yansıtır şekilde, Batı müdahalesinin Güney Kafkasya’nın ekonomi, güvenlik ve ticaret alanlarında gelişim gösterebilen bir bölge olabilmesinin önünde büyük bir engel teşkil ettiğine dair açıklamaları da toplantının dikkat çeken bir başka noktasıdır.[3] Rusya’ya göre bölge ülkeleri kendi içlerinde istikrar ve kalıcı barışı sağlayabilirlerse bu Batı müdahalesinin de önüne geçilmiş olacaktır.
İran Dışişleri Bakanı’nın Türkiye’yi ilk ziyaretine vesile teşkil eden toplantıda, İran’ın yaklaşımı; Ermenistan’a verdiği destek ve Azerbaycan-Türkiye bağlantısından duyulan endişenin gölgesi altında, Rusya paralelinde, Batı’nın bölgedeki varlığına karşıtlık odaklı olmuştur.
Toplantıda bölgedeki ülkelerin, Güney Kafkasya’daki sorunlar hakkındaki politikaları ve bu sorunların çözümüne dair farklı yaklaşımları tartışılmış; bu sayede bölge, kendi içinde istikrarını temin edebilecek fikri kapasiteye ulaştırılmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda toplantı sonunda bir ortak bildiri yayınlanmıştır.[4] Bildiride bölgesel barış ve istikrarın sağlanması için çalışılacağı; karşılıklı çıkarlar doğrultusunda, iyi ilişkilerin zedelenmesine olanak vermeden iş birliği mekanizmalarının güçlendirileceği kayıt altına alınmıştır. Teknoloji, ticaret, terörle mücadele gibi temel konuların yanı sıra eğitim, bilim ve kültürler arası etkileşim konularında da ortak projelerin teşvik edileceği belirtilmiştir. Güney Kafkasya’daki politik ortamın istikrarı ve bu bölgedeki milletlerin refahı için 3+3 toplantılarının önemi tekrar vurgulanmıştır. Son olarak belirtmek gerekir ki, Orta Doğu’da tırmanan gerilimin kesilmesi temennisiyle ateşkes çağrısı da yapılmıştır. Bildiride kayıt altına alınan bütün bu çalışmaların devamlılığı açısından toplantıların süreceği de ayrıca belirtilmiştir.
Sonuç olarak, daha önce yine Gürcistan’ın katılımı olmaksızın iki kere toplanan 3+3 Platformu; Türkiye, Azerbaycan, İran, Rusya ve Ermenistan’ın farklı çıkarlarla fakat bölgenin istikrarı doğrultusunda katılım gösterdikleri toplantılara ev sahipliği yapmaktadır. Jeopolitik konumu nedeniyle çatışmaların ve gerginliklerin eksik olmadığı Güney Kafkasya; Ermenistan-Azerbaycan arasında devam eden barış anlaşması süreci ve Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesi görüşmeleriyle sağlam bir zemine oturtulmaya çalışılmaktadır. Öte yandan dünya gündemini bir yılı aşkın süredir çözümsüz kalmasıyla meşgul eden İsrail-Filistin gerilimi konusunda farklı yaklaşım içinde olan İran-Azerbaycan; iç gelişmeler sebebiyle dış politikada da yerini tekrar stabilize etmeye çalışan Gürcistan ve bu hususta baskıcı bir tavır izleyen Rusya arasındaki gerilim, bölgede istikrar ve barış gereksinimini açıkça ortaya koymuştur. Bu sebeple Güney Kafkasya ülkelerinin bir araya gelerek mevcut sorunları ve bu sorunların çözümünü konuşabilmesi bölge için önem arz etmektedir. Rusya’nın dış politika ekseninde başat yeri olan Batı karşıtı tavrın platformu temsil ettiğini söylemek gerçekçilikten uzak olmakla birlikte bölgede, kalıcı barış ve refahın anahtarının yine Güney Kafkasya ülkelerinde olduğunu söylemek de yanlış olmayacaktır.
*Resim: Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı
[1] “Georgia has no plans to participate in 3+3 platform meeting in Istanbul — MFA”, TASS, 16 October 2024, https://tass.com/world/1857055 .
[2] “South Caucasus meeting based on sense of regional ownership: Turkish foreign minister”, Esra Tekin, Anadolu Agency, 18 October 2024, https://www.aa.com.tr/en/turkiye/south-caucasus-meeting-based-on-sense-of-regional-ownership-turkish-foreign-minister/3366191 .
[3] “Russia says 3+3 format for South Caucasus outlined 3 key areas for further cooperation”, Elena Teslova, Anadolu Agency, 18 October 2024, https://www.aa.com.tr/en/world/russia-says-3-3-format-for-south-caucasus-outlined-3-key-areas-for-further-cooperation/3366651 .
[4] ““3+3” Bölgesel İşbirliği Platformu Üçüncü Toplantısı Ortak Bildirisi”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, 18 Ekim 2024, https://www.mfa.gov.tr/3-3-bolgesel-isbirligi-platformu-ucuncu-toplantisi-ortak-bildirisi-18-ekim-2024.tr.mfa .
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
ÇİN-ÖZBEKİSTAN STRATEJİK İŞ BİRLİĞİ ANLAŞMASI’NIN DEĞERLENDİRMESİ
Selenay Erva YALÇIN 26.02.2024 -
SURİYE TÜRKMENLERİ'NİN TÜRK DIŞ POLİTİKASINA YANSIMALARI
Selenay Erva YALÇIN 09.02.2024 -
VON DER LEYEN’İN MISIR ZİYARETİ VE RUANDA ÖRNEĞİ GÖLGESİNDE AB’NİN SIĞINMACI POLİTİKASI
Selenay Erva YALÇIN 03.04.2024 -
ERMENİ APOSTOLİK KİLİSESİ ANTELİAS (KİLİKYA) KATOLİKOSU ARAM I VE PAPA FRANCIS I GÖRÜŞMESİ
Selenay Erva YALÇIN 05.07.2024 -
ALMANYA’NIN GAZZE MESELESİNDEKİ ÇELİŞKİLİ TUTUMU
Selenay Erva YALÇIN 26.04.2024
-
TÜRK KONSEYİNİN BÖLGESEL MESELELERDEKİ ETKİNLİĞİ ARTIYOR, İŞBİRLİĞİ DERİNLEŞİYOR
Tutku DİLAVER 07.10.2021 -
TERÖRİSTLERİN KAHRAMANLAŞTIRILMASI ÇAĞI – TERÖRİSTLER İÇİN ANIT MEZAR
Hazel ÇAĞAN ELBİR 07.12.2016 -
GERÇEKTEN BAŞARI MI?
Ömer Engin LÜTEM 05.03.2010 -
İSLAMOFOBİ İLE MÜCADELE GÜNÜ
Gülperi GÜNGÖR 23.03.2021 -
ORTA ASYA’DAKİ GELİŞMELER VE TÜRKİYE
Alev KILIÇ 20.09.2013
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"TÜRKİYE’DE AYDINLARIN ERMENİ SORUNUNA YAKLAŞIMI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER" BAŞLIKLI KONFERANS