İsrail ve ABD’nin İran’a yönelik gerçekleştirdiği saldırıların ardından, basında bazı yorumcular, ABD’nin İran’a yönelik saldırılarının dolaylı olarak Orta Asya Ülkelerini de etkileyebileceği yönünde değerlendirmelerinde bulunmuştur. Bu endişelere sebep ise, Orta Asya ülkelerinin son yıllarda İran’la geliştirdiği ve geliştirmekte olduğu stratejik iş birlikleri ve ortak projelerdir.  

İran’ın 2005 yılında Batı tarafından izole edilmesiyle birlikte “Doğu’ya Bak” politikasını benimsediği görülmektedir. Bu politika kapsamında önce Rusya, Çin ve Hindistan’la ilişkilerini geliştiren İran, daha sonra Orta Asya ülkeleriyle ekonomik ve ulaştırma alanlarında önemli iş birliklerine yönelmiştir. Temel odak noktası ise ticaret, ulaşım ve lojistik bağlantılarını geliştirmek olmuştur[1]. Orta Asya devletleri de Rusya-Ukrayna savaşı sırasında kendi bölgesel ve stratejik iş birliklerini genişletmek ve yeni ortaklar bulmak amacıyla, bölgenin ulaşım ve ticari mimarisinde önemli bir kavşak olan İran’la iş birliğine yönelmişlerdir[2].

Son yıllarda bu ilişkiler daha da derinleşmiştir. Hindistan, İran, Azerbaycan ve Rusya’yı kapsayan Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru; İran ile Çin’i birleştiren demiryolu hattı[3]; ve 2025 Mayıs ayında Çin, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, İran ve Türkiye temsilcilerinin bir araya geldiği toplantı gibi gelişmeler, İran’ın Orta Asya için taşıdığı jeopolitik önemin altını çizmektedir.

Aşkabat Anlaşması, çok modlu ulaştırma projelerinin bir uzantısı olarak Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, İran, Hindistan, Pakistan ve Umman’ı kapsayan geniş bir iş birliği zeminine sahiptir. Hindistan-İran-Azerbaycan-Gürcistan-Ukrayna üzerinden Avrupa’ya uzanan Güneybatı Koridoru, Orta Asya ülkelerinin küresel ticarete entegre olmasında da rol oynamaktadır.

Dolayısıyla, son aylarda İran’a yönelik askeri saldırılar bu güzergâhların güvenliği konusunda ciddi soru işaretleri doğurmaktadır. Bu durumda Orta Asya ülkeleri, stratejik denge politikası yürüterek alternatif ulaştırma yolları aramaya itilmektedir. Bu bağlamda, Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in 2025 yılı Haziran ayında yaptığı konuşmada, Ortadoğu’daki istikrarsızlığa dikkat çektiği ve ticaret rotalarının çeşitlendirilmesi, yüklerin daha güvenli limanlara yönlendirilmesi gerekliliğine işaret ederek dış ticaret ve ulaştırma yollarının yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini belirttiği görülmektedir[4].

Diğer yandan, Orta Asya ülkelerinin katılımıyla 4 Temmuz 2025 tarihinde Hankendi’de düzenlenen Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) 17. Zirvesi'nde liderler; ticaret, bağlantılık ve çevre dostu dönüşümlere odaklanarak bölgesel iş birliğini güçlendirme konusundaki ortak kararlılıklarını ifade etmişlerdir. Ayrıca enerji, turizm, eğitim ve kültürel değişim gibi alanlarda da iş birliğinin derinleşmesi gerektiği fikrini ileri sürmüşlerdir[5]. Bu bağlamda, EİT toplantısının, Orta Koridor’un önemini ortaya çıkardığı da değerlendirilebilir.

ABD’nin İran’a saldırmakla İran üzerinden geçen stratejik hatları bloke ederek, İran’ın dahil olmadığı projelerin önemini artırıp Orta Asya ülkelerini Orta Koridor’a mı itiyor sorusunu da akıllara getirmiştir.

Ancak şu noktayı da gözden kaçırmamak gerekir: ABD’nin İran’a yönelik müdahale planları yeni bir olgu değildir. Bu tehdit uzun süredir gündemdedir ve ABD’nin İran’a yönelik müdahalelerinde temel hedefin doğrudan İran’ın nükleer kapasitesini, bölgesel nüfuzunu ve milis ağlarını zayıflatmak olduğu açıktır. Öte yandan, Orta Asya-İran iş birliği projelerinin çoğu 2020’li yıllarda hız kazanmıştır. ABD’nin son 20 yılda Orta Asya ile olan ilişkilerine bakıldığında, bu bölgeye yönelik aktif bir jeopolitik strateji yürütmediği görülmektedir. Mevcut veriler ışığında, ABD’nin İran’a yönelik saldırılarında doğrudan Orta Koridor’u hedeflediği yönünde bir kanıt bulunmamaktadır. Ancak jeopolitik gelişmelerin gidişatı, olasılığın değerlendirilmesini gerektirebilir.