Prof. Erik-Jan Zürcher, Nisan ayında 1915 Olaylarının yüzüncü yılıyla ilgili olarak bir beyanat yayınlamıştı. 18 Nisan tarihinde Zürcher’in bu beyanatını çeşitli yönleriyle eleştiren bir yazı hazırlamıştım.[i] Bu yazımla ilgili olarak Jiyan.org sitesinde kısa bir değerlendirme yapılmıştır (değerlendirmeye ulaşmak için dipnot kısmına bakınız).[ii] Bu değerlendirmeye hitaben şunların ifade edilmesi gerekmektedir:

1. Soykırım terimiyle bağlantılı olarak “inkâr” kelimesi, esasen Yahudi Soykırımının (Holokost) gerçekliğine karşı çıkan insanlara yönelik kullanılan bir kelimedir. Bu tür insanların bu konudaki tavırlarını tetikleyen temelde iki anlayış vardır: 1) Adolf Hitler’e ve Nazi partisine karşı sempati duymaktadırlar ve 2) Çeşitli mazeretler öne sürerek Yahudilere düşmanlık beslemektedirler. Ancak “Ermeni soykırımı” söylemine karşı çıkan insanların genelde bu tür eğilimler yoktur: yani Osmanlı dönemine bir özlem duymazlar ve Ermeni karşıtlığı yapmazlar. Karşı çıktıkları temel nokta, 1915 olaylarına geçersiz bir şekilde hukuku bir terim olan soykırımın yakıştırılmasıdır. Bu sebeple “Ermeni soykırımı” söylemine reddedenlere topyekûn “inkârcı” demek ucuz bir yaftadan ibarettir ve insanları sığ bir şekilde sınıflandırma şeklidir.

2. Şu ana kadar 1915 olaylarıyla ilgili olarak okuduğum yerli ve yabancı kaynaklardan yola çıkarak “Ermeni soykırımı” söylemini kabul etmem mümkün değildir. Bu söylemi kabul etmek, bildiklerimi inkâr etmek anlamına gelir. Esas inkârcılık bu olur.

3. Yazımda Zürcher’in yüzüncü yıl beyanatının, onu “partizan bir tarihçi gibi yansıttığını” ifade etmiştim. Jiyan.org’un belirttiği şekliyle, yazımda bu beyanat onu “partizan bir tarihçi yapmaktadır” tarzı bir ifadem yoktur. Yansıtmak ile yapmak, farklı anlamları ifade eden kelimelerdir.

4. Yazımın herhangi bir yerinde, Osmanlı hükümetinin Ermeni tebaasını sevk ve iskâna tabi tutmasını “makul” olduğuna dair bir değerlendirmem yoktur. Yazımda Osmanlı hükümetinin, silahlı Ermeni gruplarla baş edebilmek için sevk ve iskânı gerekli gördüğünü ifade etmiştim. 1915’ten bu yana yüz yıl geçmesine rağmen, Osmanlı hükümetinin Ermeni tebaasını yok etmek niyetiyle hareket ettiğini ortaya koyan bir belge ortaya çıkmamıştır, bunun yerini böyle bir niyeti olmadığına işaret eden belgeler ortaya çıkmıştır. 2015’ten yüz sene öncesine gidip, günümüz standartlarıyla geçmişte gerçekleşen bir olayda “makuldü” ya da “makul değildi” yargısında bulunmak çok güçtür. Osmanlı Ermenilerinin çok acı çektiği bir gerçektir. Ama silahlı Ermeni grupların Osmanlı Müslümanlarına zulüm ettiği de bir gerçektir, Anadolu’da 518.000 Müslüman bu grupların zulmü yüzünden ölmüştür. Bu gruplar, kendileri gibi düşünmeyen Osmanlı Ermenilerine zorbalık yapmış, onlara da zulüm etmiştir. 1915 Olayları, Ermenilerin kendilerine ve çevrelerine anlattıkları şekilde cereyan etmemiştir.

5. Yazımda, “Hem tarih hem de hukuk Türkiye’nin yanındayken soykırımı neden kabul edelim?” diye bir ifadem bulunmamaktır. Yazımda yer alan ifade şu şekildedir: “Hukuk ve tarih Türkiye’nin yanındadır, o halde Türkiye neden soykırım söylemini benimsesin ki?“ Jiyan.org’un yansıttığı ifade ile benim ifadem arasında fark vardır. Jiyan.org’un ifadesinde, “soykırım vardır, ama tarih ve hukuk yine de Türkiye’nin yanında olduğu için Türkiye bu soykırımı kabul etmek zorunda değildir” anlamına çıkmaktadır. Benim ifademde ise anlatılmak istenen şudur: “Tarihi veriler ve hukuk, soykırım söylemini geçersiz kılmaktadır. Bu sebeple Türkiye bu söylemi kabul etmek zorunda değildir.”

6. Her hangi bir anlamda barışma; çarpıtmalar, abartmalar ve hatta bazen de uydurmalar üzerine kurulmuş ve belli bir hedefe karşı olumsuz fikirlerin yaratılması için kullanılan bir söylemi körü körüne kabul etmek ile elde edilemez. “Ermeni soykırımı” söylemi, tarihi verileri ve hukuku hiçe sayarak kurulmuş bir söylemdir ve günümüzde Türk ve Türkiye düşmanlığını pekiştirmek için kullanılan bir silaha dönüştürülmüştür. Böyle bir söylem, her hangi bir anlamda barışmaya nasıl hizmet edebilir?