PDF İndir :
Erhan TÜRBEDAR, TEPAV Dış Politika Analisti
AVİM, 27 Mayıs 2011 Sofya’nın kent merkezi, yakın bir mesafe içinde kilise, cami ve sinagogu barındırdığı için Dini Hoşgörü Üçgeni’ni olarak biliniyor. Ne var ki tam da bu yerde 20 Mayıs Cuma günü, Bulgaristan toplumundaki hoşgörüye gölge düşüren bir olay yaşandı. 16. yüzyılda inşa edilen ve Sofya’nın ibadete açık tek camisi olan Banya Başı Camii Cuma, namazı esnasında aşırı milliyetçi Ataka ittifakının çirkin saldırısına uğradı. Camiden gelen sesi susturmaya çalışan Ataka sempatizanları cemaate yumurta, taş ve sopalar fırlatarak fiziki saldırıda bulundu. Olayın daha fazla büyümesini polisin müdahalesi önlediyse de, Ataka faktörü Bulgaristan’daki etnik ilişkileri germeye devam ediyor. Değişik aşırı milliyetçi grupların koalisyonundan oluşan Ataka, 2005’te yüzde 8,75’lik oy oranıyla Bulgaristan meclisine girmeyi başardı. Ataka genel olarak Batıya önyargıyla bakıyor, kapitalizme karşı çıkıyor ve demokrasiye uyum sağlamada zorluk çekiyor. Geçmiş yıllarda Ataka yabancı misyonlara Bulgar askerlerinin gönderilmesine ve ABD’nin Bulgaristan’da askeri üs kurmasına karşı çıktı, Bulgaristan’ın NATO, IMF ve Dünya Bankası üyeliğinden çıkmasını talep etti, AB ile ilişkilerin gevşek tutulmasını istedi, Rusya ve Çin ile ilişkilerin ise geliştirilmesini önemsedi. Ataka’nın önemli özelliklerinden biri de Türk ve Roman azınlığına karşı düşmanca tavırlar sergiliyor olmasıdır. Ataka’nın azınlıklara karşı düşmanlığını tetikleyen temel unsurlardan biri, Bulgaristan’ın nüfusuna ilişkin projeksiyonlardır. Örneğin, 2011’in başlarında Bulgaristan’da gerçekleşen nüfus sayımı, ülkenin nüfusunun 7,35 milyona gerilediğini, 2001 yılına göre Bulgaristan nüfusunun 580 bin kişi kadar azaldığını ortaya koydu. 192 bin kişinin ülkeden göç ettiği, nüfus kaybının geri kalan kısmına ise düşük doğum oranlarının neden olduğu belirtildi. Bazı demografik öngörüler, önümüzdeki yıllarda Bulgaristan nüfusunun azalmaya devam edeceğine, nüfus yapısının ise azınlıkların lehine değişeceğine işaret ediliyor. Bu tür çalışmalar ise başlı başına Ataka’nın etnik nefretini tırmandırıyor. Türklere ve genel olarak Müslümanlara karşı saldırgan tavırlarına gelince, Ataka’nın İslam karşıtı bir duruşa da sahip olduğu biliniyor. Ayrıca Ataka her fırsatta asılsız bir şekilde Bulgaristanlı Türkleri dini fanatikler ve terörist olmakla suçluyor.
Ataka lideri Volen Siderov, 1990’ların başlarında reform yanlısı Demokratik Güçler Birliği’ne (UDF) yakın durdu, hatta bu siyasi partinin çıkarttığı “Demokrasi” isimli günlük gazetenin editörlüğünü yaptı. Ancak zamanla klasik sağ duruştan aşırı milliyetçi bir çizgiye kayan Siderov, Bulgaristan’ın karşı karşıya kaldığı bütün zorluklar için azınlık toplulukları suçlamaya başladı. Ataka’nın başına geçtikten sonra ise Siderov Türklerle karşı nefretini daha sesli ve sistematik bir şekilde dile getirmeye başladı. Bununla birlikte Siderov
Bulgaristan’daki Türkçe yayınların durdurulması ve ezan sesinin kesilmesi için mücadele ediyor, ayrıca Türklerin isimlerinin Bulgarca isimlerle değiştirilmesi gerektiğini savunuyor. Bulgaristanlı Türkleri etrafında toplayan Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin ise kapatılmasını istiyor. 2009’daki meclis seçiminde Ataka oy oranını yüzde 9,4’e çıkartmayı başarmıştı. Ancak Siderov’un uzlaşmaz, otoriter ve zorba kişiliği yüzünden, zamanla Ataka’dan ayrılanlar oldu. Bunun paralelinde Ataka’nın halktaki desteği de gerilemeye başladı. Ekim 2011’deki yerel ve cumhurbaşkanlığı seçimleri yaklaştıkça ise, Ataka Türk karşıtı üslubunu şiddetlendirmek suretiyle oylarını yükseltmeye çalışıyor. Nitekim Banya Başı camisine yönelik saldırı, Ataka’nın son dönem eylemlerinden sadece birini oluşturuyor. Yine de Banya Başı olayı, sadece seçim kampanyasının bir uzantısı olarak görülmemelidir. Çünkü bu tür olaylar esasında Türklerle Bulgarları karşı karşıya getirmeyi ve Bulgaristanlı Türkleri korkutmak suretiyle göçe teşvik etmeyi amaçlıyor. Bununla birlikte, Türkiye’nin de açık bir şekilde provoke edilmesine çalışıyor. Türk-Bulgar dostluğunun zarar görmemesi adına, Türkiye Ataka’nın çıkardığı hadiseleri kınamanın ötesine gitmiyor. Bulgaristan Cumhurbaşkanı ve Başbakanı da Banya Başı camiinde Cuma namazı kılan cemaate yönelik saldırıyı kınadı. Ancak Bulgaristan’ın Ataka konusunda kınama ötesinde adımlar atmasında fayda vardır. Bir başka ifadeyle, Bulgaristan siyasi sahnesinde etnik ve dini nefreti kışkırtan siyasi partilere yer verilmemelidir. Çünkü Ataka var olduğu sürece hem Bulgaristan hem de AB’deki hoşgörü anlayışı zarar görecektir.
