PDF İndir :
Dr. Erhan Türbedar
TEPAV Dış Politika Analisti
AVİM, 30 Eylül 2011
15 Eylül 2011’de Belgrad’da düzenlenen Uluslararası Güvenlik Forumu’nda, Rusya Federasyonu’nun Belgrad büyükelçisi Aleksandar Konuzin’in duygusal ve sert konuşması damgasını vurdu. Sırbistan Cumhurbaşkanı Boris Tadiç’in açılış konuşmasıyla başlayan ve Balkan ülkeleri, AB ve NATO’dan konukların katılımıyla gerçekleşen forumda, büyükelçi Konuzin katılımcılara öfkeli bir sesle çıkıştı. “Bu salonda hiç Sırp yok mu” diye haykırarak, katılımcıları Sırbistan’ın Kosova üzerindeki çıkarlarını savunmuyor olmakla suçladı. Bazı Sırpların Sırbistan’ı Batının kontrolüne sokmaya çalıştığını ima eden Konuzin, Rusya Federasyonu olarak Sırbistan’ın çıkarlarını korumaya devam edeceklerini vurguladı. Forumun bir panelindeki tartışmalara katkı sunmak üzere söz alan, ancak neredeyse bir tebliğci kadar konuşan Konuzin, kendisine daha fazla söz hakkı verilmeyince forumu terk etti.
Rusya geçmişte, Balkanlar’da etkinliği geniş ölçüde hissedilen bir ülkeydi. Günümüzde de Rusya Federasyonu, BM Güvenlik Konseyi’ndeki daimi üyeliği, Temas Grubu’ndaki üyeliği ve birçok bölgesel girişim ile ikili ilişkileri sayesinde, Balkanlar’daki gelişmeleri etkileyebilecek durumdadır. Bununla birlikte, Balkanlar’daki insanlar arasında, Rusya Federasyonu’nun bu bölgede varlığını görmek isteyen çok sayıda kişi vardır. Ne var ki Balkan ülkelerinin AB ve NATO ile gelişen ilişkileri, Moskova’nın bölgedeki etkinlik alanını daraltıyor. Oysa Rusya Federasyonu en azından bölgedeki ekonomik çıkarlarından vazgeçmeyecek gibi duruyor.
Moskova’nın Balkanlar’daki varlığının günümüzde de hissedilmesini sağlayan Sırplardır. Nitekim Rusya Federasyonu’nun, Balkan politikasında, Sırplar üzerinde önemli yatırımlar yaptığına inanılıyor. Gerçi Sırbistan’ın siyasi sahnesi içinden Moskova’nın daha çok sağ duruşlu siyasileri desteklediği biliniyor. Kosova sorunu ise, Rusya Federasyonu ile Sırbistan sağı arasındaki romantik ilişkileri iyice canlandırdı.
Birkaç yıl boyunca Rusya Federasyonu Batılı ülkelerin Kosova’nın bağımsızlık planlarına engel olmaya çalıştı. Kosova’nın bağımsızlığını ilan etmesinin ardından ise Moskova BM Güvenlik Konseyi’nden Kosova’nın lehine olabilecek kararların çıkmasını engellemeye devam etti. Gerçi Moskova Sırpları seviyor olmaktan çok, Rusya Federasyonu’nun stratejik çıkarlarını düşünerek Kosova’nın karşısında durdu. Nitekim Rus yetkililer Kosova sorunu üzerinden Rusya Federasyonu’nun bazı iç, bölgesel ve uluslararası sistemdeki çıkarlarına yatırım yapmaya çalıştı. Ayrıca Moskova Sırbistan üzerinden Batılı ülkelere meydan okumaya çalıştı. Bu bağlamda, Kosova’ya ilişkin desteğine karşılık Rusya Federasyonu Sırbistan’ı NATO’dan uzak da tutmaya çalıştı, ayrıca Belgrad’dan ekonomik ayrıcalıklar talep etti.
Sırbistan’ın mevcut hükümeti son zamanlarda Batının istekleri doğrultusunda Kosova konusunda daha yapıcı ve daha uzlaşıcı bir siyaset izliyor. Rusya Federasyonu ise Belgrad’ın bu yöndeki tutumundan açıkça rahatsız oluyor. Çünkü Belgrad Kosova yetkilileriyle diyalogu geliştirdikçe, Sırbistan’ın NATO ve AB üyeliğine yakınlaşma süreci de hızlanacaktır. Bunun paralelinde, Kosova sorununun ağırlığı zamanla azaldığı ölçüde, Moskova’nın Sırbistan üzerindeki etkinliği de zayıflayacaktır. Bu hususlar dikkate alındığında, Belgrad’da düzenlenen Uluslararası Güvenlik Forumu’nda Rus Büyükelçi Aleksandar Konuzin’in yaptığı sert konuşmanın da arka planı daha iyi anlaşılabiliyor.
Gerçi daha önce de Konuzin Sırbistan’a ilişkin yaptığı siyasi konuşmalarıyla dikkat çekmişti. Örneğin Haziran 2009’da Konuzin, Sırbistan hükümeti içinde Sırp-Rus ilişkilerinin gelişmesine karşı olanların bulunduğu yönünde bir açıklama yapmıştı. 2009’un sonbaharında ise Konuzin, komünizm döneminde Sovyet önde gelenlerinin adlarıyla adlandırılan Belgrad sokaklarının adlarının değiştiriliyor olmasından rahatsızlık duyduğunu söylemişti.
Uluslararası Güvenlik Forumu’ndaki konuşması esnasında Rus büyükelçi Konuzin Sırbistan yetkililerini hiç anmadıysa da, kelimeleriyle Sırbistan hükümetine de göndermeler yaptığına inanılıyor. Konuzin’i, Sırbistan’a karşı bir Rus eyaletiymiş gibi davranmakla suçlayanlar olduğu gibi, konuşmasını hakaretli bulanlar da oldu. Genel olarak ise Uluslararası Güvenlik Forumu’ndaki konuşmasıyla Konuzin’in diplomatik davranışın dışına çıktığı üzerinde uzlaşılıyor. Büyükelçi Konuzin söz konusu forumda Moskova’yla istişare etmeden sert çıkış yapmış olabilir. Ancak Konuzin’in konuşması, son zamanlarda Sırbistan’ın Batılı ülkelerle yeniden yakınlaşıyor olmasından Rusya Federasyonu’nun rahatsız olduğuna işaret ediyor.
