ÇANKAYA’DAKİ basın toplantısında Chicago Tribune muhabiri, Obama’ya seçimler sırasında “soykırım”ı kabul ettiğini hatırlatarak şimdiki tavrını sormuştu. Obama “Görüşlerim değişmedi” dedi ama halen devam etmekte olan Türkiye-Ermenistan görüşmelerine öncelik vereceğini söyledi. Hatta bu görüşmelerin “meyvelerini çok kısa sürede verebileceğini” bile ifade etti. Obama’nın sözleri fevkalade önemliydi ama konu çokluğundan yeterince irdelenmedi. Şunu görmemiz lazım: Siyasi ve akademik dünyada “soykırım” iddiası giderek yaygınlaşıyor! Obama da buna inanıyor, sadece ‘siyaseten’ bu kelimeyi belki de şimdilik, kullanmıyor! Türkiye’nin önünde uzun ve ince iki çıkış yolu gözüküyor: Biri, Ermenistan’la ilişkileri geliştirmek, elbette Azerbaycan’ı asla ihmal etmeden. İkincisi, “tarih”e yeni bir perspektif getirmek... “Biz yapmadık, Ermeniler bize soykırım yaptı” tekerlemesinin hiçbir inandırıcılığı yoktur. İki tarafın da facialar yaşadığını görmek ve göstermek gerekiyor. 1915’i tanımlamak Türkiye’nin “ortak tarih komisyonu” istemekteki temel amacı da budur. Komisyonda tarihçiler “Soykırımmış” veya “Değilmiş” diye karar veremeyecekler; belgeleri iki taraf da kendine göre yorumlayacaktır. Ancak, böylece iki tarafın tezlerinin birlikte görülmesi, olayın karmaşıklığının anlaşılması mümkün olacaktır. Bizde “Ermeni mezalimi” ya da “Ermenilerin Türk soykırımı” diye yayımlanan yüzlerce kitapta yığınla belge ve fotoğraf var. Ama bunların pek çoğu 1916’da başlayan Rus işgali sırasındaki Ermeni milis ve komitelerinin kanlı eylemleridir. Ermeni milliyetçiliğinin militan tarihçileri, mesela Dadrian bile bunu kabul ediyor ama “1915’teki soykırıma karşı intikam eylemleri” olarak niteliyor. Böylece, 1915 olaylarının tanımlanması, yine Ermeni tarihçilerine, “soykırım”a inananlara kalıyor! İki tarafı da görmek Obama ile basın toplantısında, Cumhurbaşkanı Gül’ün, inisiyatif alarak, dünya TV’lerine seslenmesi çok isabetli oldu. Gül, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı devleti dört cephede savaşırken Ermeni komitelerinin Rus ordusuna hizmet etmesini ima ederek, “bazı vatandaşlarımızın bazı ülkeler tarafından provoke” edildiğini, bu yüzden iki tarafın da facialar yaşadığını belirtti: “Ama bilin ki, aynı zamanda Türkler, Müslüman nüfus da çok büyük bir kayba uğramıştır. Ve yine o dönemlerde ta Balkanlar’dan, Kafkaslar’dan milyonlarca Müslüman Türk nüfus yerlerinden göçe mecbur edilmiş ve Türkiye’ye gelirken çok büyük kayıplar olmuştur.” Dünya TV’leri önünde Gül, 1915 olaylarını “O zamanın, o kargaşa ortamının içerisinde yaşanan olaylardır” diyerek tanımladı, “modern Türkiye Cumhuriyeti kurulunca yeni nesilleri nefret duygusuyla beslememek için bunları büyük olay yapmadığını” da belirtti. Bu, tarihçilerimizin gecikerek, yeni yeni ifade etmeye başladığı doğru bir perspektiftir; karşılıklı büyük acılar yaşanmıştır. Ben de konuyla ilgili belgesel ve kitabıma “Ortak Acı” adını vermiştim, orada rakamlar vardır. “Soykırım” iddiası ve hele de bunun Ermeniler tarafından siyasi bir saldırıya dönüştürülmesi, o yaraları tekrar kanatıyor, nefreti körüklüyor, empatiyi yok ediyor. Çözüm karşılıklı empatiyi, siyasi ve insani ilişkileri geliştirerek oluşacak, adım adım.