Almanya’da 23 Şubat 2025’te gerçekleşen federal seçimler, Avrupa’nın ekonomik ve siyasi lokomotifi olan bu ülkede önemli bir dönüm noktasına işaret etmektedir. Seçim sonuçlarına göre, Hristiyan Demokrat Birliği (CDU/CSU) %28,6 ile birinci parti olurken, aşırı sağ parti Almaya için Alternatif (Alm. Alternative für Deutschland, AfD) Partisi %20,7 oy oranıyla ikinci sıraya yerleşmiştir[1]. AfD’nin ikinci parti olması, sadece Almanya’nın değil, Avrupa ve küresel siyasetin geleceği açısından da alarma geçirici bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. Parti, 2013’te Euro Bölgesi politikalarına muhalefet olarak kurulmuş, ancak özellikle 2015 mülteci kriziyle birlikte göç ve İslam karşıtlığına kayarak aşırı sağ bir kimlik kazanmıştır[2]. Bu yükselişin tarihçesi, ırkçılığın yeniden canlanması, Avrupa’daki yabancıların güvenliği ve küresel düzenin istikrarı açısından ciddi soru işaretleri doğurmaktadır.

AfD’nin Yükselişinin Tarihsel Kökenleri

AfD, başlangıçta Bernd Lucke, Alexander Gauland ve Konrad Adam tarafından “Wahlalternative 2013” adıyla, Euro karşıtı bir platform olarak ortaya çıkmıştır. Ancak 2015’te Angela Merkel’in bir milyondan fazla mülteciyi ülkeye kabul etme kararı, partinin rotasını değiştirmiştir. Göçmen karşıtı söylemlerle büyüyen AfD, özellikle eski Doğu Almanya eyaletlerinde (Sachsen, Thüringen gibi) ekonomik eşitsizlik ve kimlik kaybı korkuları besleyerek seçmen kitlesini genişletmiştir[3]. Özellikle Thüringen incelenmeye değer bir bölgedir. 2019 eyalet seçimlerinde Almanya tarihinde ilk defa bir eyalette Almanya’nın iki köklü partisi 3. ve 4. sıralara gerilemişti. Aşırı sol parti Sol Parti (Alm. Die Linke), % 31 ile birinci parti, aşırı sağ parti AfD ise % 23 ile ikinci parti olmuştur[4]. 2024’teki seçimlerde ise AfD Thüringen’de sandıktan birinci parti olarak çıkmıştır[5].

AfD Yükselişi Bağlamında Thüringen’deki Tarihsel ve Sosyo-Ekonomik İklim

Thüringen, Almanya’nın yeniden birleşmesinden bu yana ekonomik ve sosyal açıdan Batı eyaletlerinden geri kalmış bir bölge olarak bilinmektedir. Doğu Almanya’nın komünist geçmişi, burada hâlâ hissedilmektedir. İşsizlik oranları, Batı’ya kıyasla daha yüksek (%6,1’e karşı %4,8, 2023 verileriyle) ve kişi başına düşen gelir yaklaşık %20 daha düşüktür[6]. Bu ekonomik eşitsizlik, AfD’nin “unutulmuş doğu” söylemini besleyen bir zemin yaratmıştır. Parti, özellikle gençler ve işçi sınıfı arasında, “Batı elitlerine” karşı bir öfke üzerinden destek bulmaktadır. 2024’te yapılan eyalet seçimlerinde AfD, 18-24 yaş grubunda %38 oy alarak bu demografik kaymayı açıkça göstermektedir[7].

AfD’nin Thüringen’deki lideri Björn Höcke, bu eyalette partinin aşırı sağ kimliğini pekiştiren bir figür olarak bilinmektedir. Höcke’nin Nazi söylemlerine atıf yaptığı için mahkûm olmasına rağmen[8], seçmenler arasında popülaritesini korumasını, tarihsel bir nostalji kadar, mevcut hoşnutsuzluğun bir yansıması olarak görmek gerekmektedir. Thüringen, İkinci Dünya Savaşı’ndan beri ilk kez bir aşırı sağ partinin eyalet seçimlerinde birinci olduğu yer olarak tarihe geçmiştir.

2021 seçimlerinde %10,3 olan AfD’nin oy oranı, 2025’te iki katına çıkarak %20,7 olarak kesinleşmiştir[9]. Bu sıçrama, partinin yalnız bir protesto hareketi olmaktan çıkıp, Alman siyasetinde kalıcı bir güç haline geldiğini ortaya koymaktadır.

AfD’nin söylemleri, özellikle yabancı düşmanlığı ve islamofobi üzerine ayrımcı bir tonda yoğunlaşmaktadır. AfD’nin AB içinden gelenlere karşı bir tepkisi olmadığı, özellikle Müslümanlar için keskin söylemler sarf ettiği bilinmektedir[10]. Bu, partinin ırkçı bir seçicilikle hareket ettiğini ve Avrupa’daki çok kültürlü yapıyı tehdit ettiğini ortaya koymaktadır.

Irkçılık Karşıtı Bir Perspektif: Avrupa’daki Yabancıların Geleceği

Almanya, 2,5 milyonu aşkın Türk kökenli nüfusuyla Avrupa’daki en büyük diaspora topluluklarından birine ev sahipliği yapmaktadır. AfD’nin yükselişi, bu topluluklar için doğrudan bir güvenlik ve aidiyet kaygısı yaratmaktadır. Parti lideri Alice Weidel’in “yasadışı göçmenleri hemen gönderme” vaadi ve “remigration” (geri göç) gibi kavramlarla kastedilen kitle gönderme önerileri, sadece mültecileri değil, vatandaşlık almış göçmen kökenlileri de hedef almaktadır. Björn Höcke’nin Nazi sloganları kullandığı için mahkûm olmasına rağmen gençler arasında %38 destek bulması, ırkçılığın normalleşmesi tehlikesini gözler önüne sermektedir[11].

Avrupa Birliği (AB) geneline bakıldığında, sığınmacı başvurularının 2023’te 1,1 milyona ulaşarak 2015’ten beri en yüksek seviyeye çıktığı görülmektedir[12]. Almanya, bu süreçte AB’nin mülteci politikalarında lider konumundaydı. Ancak AfD’nin olası bir koalisyon ortağı haline gelmesi, bu politikaları tersine çevirebilecek ve AB’nin dayanışma ruhunu zedeleyebilecektir. Berlin’de yaşayan eşcinsel bir çiftin, AfD’nin güçlenmesiyle çocuğunu batıya taşıma planları yapması, sadece etnik azınlıkların değil, diğer marjinal grupların da tehdit altında olduğunu göstermektedir[13]. Bu noktada AfD lideri Alice Weidel’in eşcinsel bir evlilik yaptığını belirtmek yerinde olacaktır[14].

Küresel Siyaset Üzerindeki Etkiler

AfD’nin yükselişi, küresel siyaseti de etkileyecek bir domino etkisi yaratabilir. Parti, Rusya yanlısı bir tutum sergileyerek Ukrayna’ya silah yardımına karşı çıkmakta ve Avrupa güvenliğini sorgulamaktadır[15]. Elon Musk ve JD Vance gibi ABD’li sağ figürlerin AfD’ye açık desteği, küreselde aşırı sağın güçlendiğine dair veri sunmaktadır[16]. Musk’ın “Almanya’daki seçimler Avrupa’nın kaderini belirleyebilir” sözü, bu seçimin küresel bir mesele haline geldiğinin açık göstergelerinden biridir[17].

Ayrıca, AfD’nin başarısı, Avusturya’daki Özgürlük Partisi (Alm. Freiheitliche Partei Österreichs, FPÖ) gibi diğer Avrupa aşırı sağ hareketlerinin de cesaretlenmesine zemin hazırlayabilecektir. Bu, AB’nin liberal demokratik değerlerini aşındırarak, otoriter popülizmin yayılmasına zemin hazırlayabilir. Almanya’nın ekonomik durgunluğu ve enerji kriziyle birleşen bu siyasi kayma, küresel piyasalarda da belirsizlik yaratabilecektir[18].

Almanya-Türkiye İlişkilerinin Geleceği: CDU/CSU ve Friedrich Merz Dönemi

Friedrich Merz, CDU’nun muhafazakâr kanadını temsil eden bir isimdir. Merkel dönemindeki pragmatik ve kapsayıcı yaklaşımdan farklı olarak, Merz daha sert bir göç politikası ve AB genişlemesine şüpheci bir tutum sergilemektedir. CDU/CSU’nun seçim programında, Türkiye’nin AB üyeliğine karşı çıktığını söylemek için geçmişteki sözlerini de hatırlamak yerinde olacaktır. Merz, Türkiye’nin AB’nin değerler düzeninden uzaklaşmakta olduğunu ve bu nedenle Birlik’e üye olamayacağını söylemiştir. Merz, Türkiye’yi “stratejik bir ortak” olarak tanımlasa da bu ortaklığın güvenlik, savunma ve ekonomik alanlarla sınırlı kalmasını savunmaktadır.

Merz’in bu yaklaşımı, CDU’nun tarihsel çizgisiyle uyum göstermektedir. Parti, Konrad Adenauer’den Helmut Kohl’e uzanan dönemde, Türkiye ile ilişkilerde NATO çerçevesinde işbirliğini desteklemiş, ancak AB üyeliğine mesafeli durmuştur. Örneğin, Merkel’in 2016 mülteci mutabakatı gibi istisnai durumlar dışında, CDU Türkiye’ye “imtiyazlı ortaklık” modelini önermiştir[19].

Almanya-Türkiye İlişkilerine İlişkin Beklentiler

Almanya’da giderek artan sayıda Alman vatandaşlığını da kazanan 2,5 milyondan fazla Türk yaşamakta ve AfD’nin yükselişiyle artan yabancı karşıtlığından endişe duymaktadır. Merz, seçim kampanyasında göç kontrolünü sıkılaştırmayı vaat ederken; sığınmacıların aile birleşimini sonlandırma ve sınır dışı süreçlerini hızlandırma önerileri, CDU/CSU’nun AfD’den gelen baskıya yanıt olarak sağa kaydığını gösteren bir resim verse de[20], Merz, AfD ile koalisyonu reddettiğini açıklayarak demokratik çizgide kalmaya özen göstermeye çalışmaktadır[21]. Almanya’daki Türk toplumu için bu durum, entegrasyon politikalarının sertleşmesi ve güvenlik kaygılarının artması anlamına gelebilmektedir. 

Ekonomik ve ticari ilişkiler bağlamında ise, Almanya ve Türkiye arasında 50 milyar Euro’yu bulan ticaret hacminin[22], Merz döneminde de güçlü kalabileceği söylenebilir. Merz, “Karşılıklı ticaret ve yatırımlar son yıllarda muhteşem bir şekilde gelişti” diyerek ekonomik işbirliğine vurgu yapmıştır[23].

Stratejik işbirliği ve NATO konularında ise Merz, Türkiye’nin NATO’daki stratejik önemine dikkat çekerek, Türkiye’nin en büyük ordulardan birine sahip olduğunu ve savunma ittifakı için vazgeçilmezliğinin altını çizmiştir[24]. Rusya-Ukrayna Savaşı ve Orta Doğu’daki gerilimler, Almanya’yı Türkiye ile güvenlik işbirliğini derinleştirmeye itebilecektir. AfD’nin Rusya yanlısı tutumu ve Merz’in Donald Trump’ın ABD Başkanı seçilmeden önceki dönemde ABD ile güçlü bağlara öncelik vermesi[25], bugün ise ABD’den bağımsız bir AB güvenlik oluşumunu gündeme getirmesi, Türkiye ile ilişkilerde yeni bir yaklaşımı da gündeme getirebilir.

Avrupa’da ve Dünyada Aşırı Sağın Güçlenmesinin Muhtemel Sonuçları

AfD’nin yükselişi, ırkçılığın Almanya’da ve Avrupa’da yeniden sahneye çıkışı değil, uzun süredir bastırılmış korkuların bir dışavurumu olarak değerlendirilebilecektir. Ancak bu durum hafife alınmamalıdır. Aksine Nazi geçmişinden ders alması gereken bir ülke olarak Almanya’nın bu yolda ilerlemesinin hem kendi halkı hem de dünya için tam anlamıyla bir trajedi olabileceği değerlendirilmelidir. Avrupa’daki yabancılar için güvenli bir gelecek, ancak merkez partilerin halkın ekonomik ve güvenlik kaygılarına çözümler sunmasıyla mümkündür. Ancak oy kaygısı ile hareket eden merkez sağ partilerinin dahi ırkçı söylemleri benimsemeleri aşırı sağ partilerin güçlenmesine neden olmaktadır. Küresel siyasette ise, bu kriz bir uyarı olarak görülüp, demokratik dayanışmayı güçlendirmesi beklense de, mevcut eğilimler ezber bozmaya devam etmektedir.

*Görsel: https://www.fr.de/politik/merz-sucht-migrations-deal-mit-spd-gruenen-und-fdp-statt-afd-zr-93535497.html.