1 Temmuz 2025 tarihinde, Brüksel’deki Avrupa Parlamentosu’nda, “Savaşın Mirası - Polonya ve Yunanistan’ın Kayıpları” başlıklı bir fotoğraf sergisi düzenlenmiştir. Avrupa Muhafazakârlar ve Reformistler (ECR) grubu üyeleri Yunan Parlamenter Emmanuel Fragos ve Polonyalı Parlamenter Arkadiusz Mularczyk’in ev sahipliğinde gerçekleştirilen sergi, II. Dünya Savaşı sırasında Polonya ve Yunanistan’ın Nazi işgali altında yaşadığı yıkımı belgelemeyi ve bu ülkelerin savaş tazminatı taleplerine hukuki destek sağlamayı amaçlamaktadır. Sergi, işgâl, istilâ ve direnişi tasvir eden görsellerle desteklerken, tarihsel adalet arayışını vurgulamaktadır.

Etkinlik kapsamında, Yunanistan, Polonya ve İtalya’dan uzmanlar ile Avrupa Parlamentosu üyelerinin katıldığı “Savaş Suçları ve Tazminat - Geçmişteki Adaletsizliği Ele Alarak Hukukun Üstünlüğünü Korumak” başlıklı bir tartışma da düzenlenmiştir. Yunan Parlamenter Fragos, Yunanistan’ın Nazi suçları nedeniyle yaşadığı maddi ve insani kayıpların telafisi için adaletin önemini vurgularken, Polonyalı Parlamenter Mularczyk, geçiş dönemi adaleti ve uluslararası sorumluluk konularına dikkat çekmiştir. Almanya, tazminat meselesinin kapandığını savunsa da, Polonya ve Yunanistan taleplerini sürdürmekte ve Avrupa Parlamentosu’nu bir platform olarak kullanmaktadır. Alman parlamenterler etkinliğe katılmamıştır.

Sergi, Almanya’dan tazminat taleplerine yönelik yinelenen çabaların ilk adımı olarak değerlendirilmektedir. Gelecekte özel bir çalışma grubu kurularak ve Avrupa Parlamentosu kararlarıyla konunun ilerletilmesinin amaçlandığı belirtilmiştir. Bu girişimi, Polonya ve Yunanistan tarihsel adalet ve hukukun üstünlüğü ilkeleri çerçevesinde uluslararası bir diyalog çağrısı olarak öne sürseler de, Almanya bu görüşü reddetmektedir. Bu noktada, Yunanistan esasen haksız bir tavizde bulunulduğunu, talepleri göz önünde bulundurulduğunda, On İki Adalar’ın zaten İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Yunanistan’a sağlanan haksız bir kazanım olduğunu söylemek yerinde olacaktır.

Polonya ve Yunanistan’ın Tazminat Taleplerinin Güncel Durumu

Polonya ve Yunanistan, Nazi Almanyası’nın II. Dünya Savaşı sırasında neden olduğu yıkımın telafisi için tazminat taleplerini yeniden gündeme getirmiştir. 1 Temmuz 2025’te Avrupa Parlamentosu’nda düzenlenen “Savaşın Mirası – Polonya ve Yunanistan’ın Kayıpları” sergisi, her iki ülkenin yaşadığı insani ve maddi kayıpları uluslararası kamuoyuna hatırlatmayı amaçlamıştır[1]. Polonya, 1,3 trilyon dolar; Yunanistan ise yaklaşık 290-300 milyar avro tazminat talep etmektedir. Almanya, 1953 Londra Antlaşması ve 1990 İki Artı Dört Antlaşması’nı gerekçe göstererek bu taleplerin yasal olarak kapandığını savunmaktadır. Ancak, 2019 tarihli Bundestag Bilim Servisi raporu, Yunanistan’ın tazminat taleplerinden açıkça feragat etmediğini ve uluslararası hukukta devletler arası tazminat talepleri için zamanaşımının net olmadığını belirtmiştir[2]. Bu durum, taleplerin hukuki meşruiyetine dair tartışmaları canlı tutmaktadır. Polonya’nın tazminat talebinin temeli, Nazi işgali sırasında 6 milyon vatandaşını kaybetmesi, ekonomik ve kültürel altyapısı çökmesidir. Yunanistan’ın talebi ise 300.000-400.000 can kaybı, ekonomik sömürü ve Nazi Almanyası’nın zorla aldığı “işgal kredisinin” geri ödenmemesi gibi sorunlarla karşı karşıya kaldığı yönündedir[3]. Her iki ülke, Avrupa Parlamentosu gibi platformları aracılığıyla taleplerini uluslararası bir boyuta taşımakta ve Almanya üzerinde diplomatik baskı oluşturmayı hedeflemektedir. Örneğin, Polonyalı Milletvekili Arkadiusz Mularczyk, tazminat taleplerinin sadece hukuki değil, aynı zamanda ahlaki bir mesele olduğunu vurgulamış; Yunanistan ise “işgal kredisi” gibi spesifik taleplerle hukuki argümanlarını ileri sürmüştür.

Türk Dış Politikası Perspektifinden Değerlendirme

Tazminat konusunda Polonya ilgi alanımız dışında kalmaktadır. Yunanistan’ın ise tazminat taleplerinin zaman zaman yinelendiği görülmektedir. Türkiye açısından ise durum farklı bir boyut kazanmaktadır. Yunanistan mağduriyetinin giderilmesini talep ederken elde ettiği haksız kazanımları unutmuş görünmektedir. On İki Adalar’ın haksız bir şekilde Yunanistan’a bırakılması meselesi, Türk dış politikası açısından önemli bir eleştiri noktasıdır.

Türkiye, I. Dünya Savaşı sonrası Lozan Antlaşması’yla (1923) Yunanistan’dan savaş tazminatı alma hakkını elde etmiş, ancak bu haktan feragat etmiştir. İtalya tarafından işgâl edilen Osmanlı egemenliğindeki On İki Adalar’ın 1947 Paris Antlaşması’yla, Türkiye’nin bulunmadığı bir toplantıda Yunanistan’a devredilmesi, tarihsel bir adaletsizlik olarak değerlendirilmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’ndan İtalya’ya geçen bu adalar, II. Dünya Savaşı sonrası Yunanistan’a verilmiş; bu durum, Türkiye’nin egemenlik hakları ve tarihsel adalet arayışı bağlamında bir kayıp olarak görülmüştür. Yunanistan’ın Almanya’dan tazminat talep ederken, On İki Adalar gibi stratejik ve tarihsel bir kazanımı elde ettiği gerçeği, Türk dış politikası açısından Yunanistan’ın “mağduriyet” söylemini anlamsız kılmaktadır.

Yunanistan’ın talepleri, uluslararası hukukun “savaş suçlarının telafisi” ve “devlet sorumluluğu” ilkeleri ile öne sürülmektedir. Bundestag Bilim Servisi’nin 2019 raporu, Yunanistan’ın tazminat taleplerinden feragat etmediğini ve İki Artı Dört Antlaşması’nın tazminat meselesini açıkça düzenlemediğini belirtmiştir[4]. 

Yunanistan’ın Almanya’dan II. Dünya Savaşı tazminat talepleri, tarihsel adalet ve uluslararası hukuk açısından önemli bir tartışmadır. Almanya tazminatların ödenmiş olduğu yönündeki pozisyonunu konusunda kararlı bir tutum içinde olsa da Yunanistan konunun “ahlaki bir mesele” olduğunu öne sürerek hukuki açıkları zorlamaya çalışmaktadır.