METSAMOR NÜKLEER SANTRALİ’NİN YARATTIĞI TEHDİT DAHA NE KADAR SÜRECEK?
Yorum No : 2019 / 57
09.09.2019
8 dk okuma

Amerika Birleşik Devletlerinde yayın yapan ve tüm dünyada izleyici bulan HBO kanalı son dönemde Çernobil adlı bir dizi yayınlamaya başladı. Söz konusu dizide Çernobil Nükleer Santrali’nin yarattığı felakete dikkat çekilirken, kazaya sebep olan nedenleri araştıran bir ekibin hikâyesi anlatılıyor. Geniş izleyici kitlelerine ulaşan bu dizi sayesinde, Sovyetler döneminde yapılan diğer nükleer santrallerin taşıdığı tehlike de böylece tekrar gündeme geldi.  Bilindiği üzere bugün Çernobil’le yaşıt ve aynı teknolojiye sahip bir başka nükleer santral olan Metsamor Nükleer Güç Santrali (Metsamor NGS) hala faaliyetine devam ediyor.

Ermenistan uzun yıllardır, enerji ihtiyacını ikame edecek başka bir alt yapısı olmadığı gerekçesiyle, Metsamor NGS’nin kapatılmasının mümkün olmadığını savunuyor[1]. Bölge ülkeleri ve Avrupa Birliği’nin (AB) Ermenistan’ı santralin kapatılması konusunda defaatle uyarmasına karşın, Santral faaliyet göstermeye devam ediyor. Hatırlanacağı üzere, 2017 yılında AB’yle imzalanan Kapsamlı ve Genişletilmiş Ortaklık Antlaşması (CEPA) sonrasında Metsamor’un kapatılması konusu gündeme gelmişti. Ancak daha sonraki yıllarda, AB Metsamor NGS’nin modernleştirilerek faaliyetine devam edebilmesine yönelik fon sağlamaya başladı. Bu durum Ermenistan’ın, Santrali kapamaya yönelik bir tasarrufta bulunmasını ertelemesine ve Nükleer tehdidin daha çok büyümesine neden oluyor.

Oysa AB Adalet Divanı (ABAD), 29 Temmuz’da aldığı Belçika kararında, Doel 1 ve Doel 2 santrallerinin hizmet sürelerinin 2025 yılına kadar uzatılması kararını uygunsuz buldu.[2] Belçika, tıpkı Ermenistan gibi, ülkenin söz konusu santrallere olan bağımlılığını öne sürerek iki santralin hizmet süresini uzatmıştı. Ancak, gerekli çevre raporlarının alınmadan böyle bir karar alınması çevre örgütlerini harekete geçirmiş ve konu ABAD’a intikal etmişti. ABAD’ın kararına göre gerekli güvenlik önlemleri alınmaz ve modernleştirme çalışmaları yapılmazsa santrallerin çalıştırılmaya devam ettirilmesi söz konusu olamayacak.

Doel 1 ve Doel 2 santrallerinin yarattığı tehdide karşı oldukça sert bir tutum izleyen AB’nin Metsamor için aynı tutumu sergilememesi ikircikli bir durum yaratıyor. AB, Çernobil ile aynı teknolojiye sahip olan Metsamor NGS’nin modernleştirilmesi için Ermenistan’a ek kaynak sağlıyor. Ancak bu durum Ermenistan’ın enerji ihtiyacı sorununa kesin bir çözüm getirmediği gibi, Santralin yarattığı tehdidin büyümesine neden olmaktan başka bir sonuç getirmiyor. Öyle ki, 30 Temmuz’da Ermenistan Nükleer Güvenliği Sağlama Komitesi Başkanı Aşot Martirosyan Metsamor’un ikinci bölümünün Eylül’de tekrar üretime başlayacağını duyurdu.[3]

Aslında söz konusu kararın arkasında, Ermenistan’da 10 Temmuz’da Erivan ve Hrazdan Termal Enerji Santrallerinde meydana gelen arıza sonucu doğan elektrik sıkıntısı yatıyor. Arıza Ermenistan’da kısa süreli olarak enerji arzı sıkıntısı çekilmesine neden oldu.[4] Bu durum karşısında yeni adımlar atılması gerekliliği de ortaya çıktı. Ermenistan Başbakan Yardımcısı Tigran Avinyan 17 Temmuz’da yaptığı açıklamada, Ermenistan’ın enerji sisteminin üç kaynağa dayandığını, nükleer enerjiden vazgeçmek istemediklerini ancak yeni bir nükleer santral inşasının gündemde olduğunu duyurdu[5]. Rusya ile yeni santral hakkında görüşmelerin yapıldığını sözlerine ekleyerek, yeni santralin Metsamor santralinin kapatılmasının ardından devreye alınacak bir santral olduğunu belirtti.

Ancak yeni santralin ne zaman faaliyete geçirileceği konusu hala belirsizliğini korumakla birlikte, Ermenistan gibi bir kara ülkesinde nükleer enerji hala pek sağlıklı bir seçenek gibi durmuyor. Gelecekte yeni bir santral yapılsa dahi, bu santralin nasıl yönetileceği sorusu geçerliliğini koruyacaktır.

Keza radyoaktif yakıt atıklarının güvenli olarak korunması konusu nükleer santraller açısından önemli bir unsuru oluşturuyor. Ermenistan’ın bugüne kadar Metsamor NGS’nin atıklarını hangi koşullarda sakladığına dair pek çok iddia bulunuyor. Metsamor’un eski depolama havuzunun dolduğu ve bu nedenle atıkların saklaması için Fransızlar tarafından yapılan geçici bir depolama havuzu kullanıldığı söyleniyor.[6] Hatta atıkların Aras Nehri aracılığıyla Hazara döküldüğü yönünde uzun yıllardır devam eden iddialar bulunmakta.[7]

Ermenistan’da yeni kurulacak santralin atıklarının uzaklaştırılabilmesi için Rusya ile görüşmeler yaptığı haberleri geçtiğimiz günlerde Ermeni basınında yer aldı. Ermenistan ile Rusya atıkların demiryolu aracılığıyla Rusya’ya ulaştırılması için anlaşma sağlamaya çalışıyor. Ancak, Ermenistan’ın Dağlık Karabağ’da sürdüğü işgal nedeniyle Azerbaycan’la sınırlarının kapalı olması, demiryolu bağlantısının önünde önemli bir engel olarak duruyor. Diğer yandan Gürcistan üzerinden sağlanacak olası bir demiryolu bağlantısı ise Abhazya ve Osetya’dan geçecek olması nedeniyle Gürcistan yönetimi tarafından olumlu karşılanmayabilir.[8] Dolayısıyla, Ermenistan yeni yapılacak santralin atıklarını da saklayabilecek bir olanak yaratamazsa, Metsamor’un yarattığına benzer çevre zararına neden olabilir.

Ermeni yetkililer aceleci ve bir o kadar da tehlikeli kararlarla hem Ermeni halkının hem de bölge halkının sağlığını tehlikeye sokuyor. Metsamor Nükleer Santralinin faaliyetlerine son verilmesi ve güvenli bir şekilde sökülmesi konusunda atılacak olumlu adımlar başta Ermenistan olmak üzere bölgedeki pek çok ülkeye rahat bir nefes aldıracaktır.

 

Türkiye’nin Sürece Dair Tek Taraflı çabaları

Türkiye Metsamor Nükleer Santralinin yarattığı tehlikeye karşı tek taraflı önlem çabalarını sürdürüyor. Iğdır’da artan kanser vakalarına Metsamor’un neden olabileceği yönündeki iddialar geçtiğimiz aylarda TBMM gündemine taşındı. Bunun üzerine Haziran ayında Iğdır’da bir tatbikat da yapıldı. Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi (UMKE) ve jandarma ekiplerince araçlarla, İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (AFAD)’ın işbirliğiyle gerçekleştirilen tatbikatta, olası bir nükleer afetin Türkiye için oluşturabileceği tehdide de dikkat çekildi.[9] Ancak Türkiye sınırına sadece 16 km uzaklıkta bulunan Metsamor Santralinin yarattığı tehdide kalıcı bir çözüm bulunmadığı sürece, olası bir felaket durumunda Türkiye’nin alacağı önlemler tek başına yeterli olmayacaktır. Metsamor’un yarattığı tehdit konusuna ve AB’nin de içinde bulunduğu uluslararası toplumun sorumluluğuna dikkat çekilmelidir.

 

*Başlık Görseli EVNReport.com adresinden alınmıştır.

 


[1] “Ermenistan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı: 'Yeni nükleer santralin inşası söz konusu değil',” Ermeni Haber Ajansı, 25 Mayıs 2018, https://www.ermenihaber.am/tr/news/2018/05/25/Ermenistan-nükleer-santrali/130017.

[2] “Belgium broke law but can keep nuclear plants open, EU court rules,” Deutsche Welle, 29 Temmuz 2019,
 https://www.dw.com/en/belgium-broke-law-but-can-keep-nuclear-plants-open-eu-court-rules/a-49787150.

[3] “Armenia nuclear plant 2nd power unit to resume electricity supply in September,” News.am, 30 Ağustos 2019, https://news.am/eng/news/530932.html.

[4] “Energy problem solved: Pashinyan assures system has shown sufficient flexibility,” ArmenPress, 11 Temmuz 2019, https://armenpress.am/eng/news/981351/ .

[5] “Rusya’nın Ermenistan’da yeni bir Nükleer Enerji Santrali’nin inşa edilmesine katılma olasılığı var,” ArmRadio, 17 Temmuz 2019, https://tr.armradio.am/2019/07/17/rusyanin-ermenistanda-yeni-bir-nukleer-enerji-santralinin-insa-edilmesine-katilma-olasiligi-var/.

[6] “Armenia's Metsamor NPP continues to threaten regional environment,” 12 Temmuz 2019, https://menafn.com/1098956967/Armenias-Metsamor-NGS-continues-to-threaten-region.

[7] Sabir Şahtahtı , “Metsamor Nükleer Santrali: Bölgesel Güvenliğe Bir Tehdit,” Bilgesam, 02 Kasım 2017, http://www.bilgesam.org/incele/5708/-metsamor-nukleer-santrali--bolgesel-guvenlige-bir-tehdit/#.XXVvttPVLIU.

[8] “The issue of bringing nuclear fuel used by Russia to Russia is on the political plane,” Verelq, 30 Ağustos 2019, https://verelq.am/en/node/52030?fbclid=IwAR3m7DXIjA_VqeLwafnP-VQAfVSXAmsJNXY-c5klCJ8_IqYoK6088WduWSc (haberin Ermenice’den İngilizce’ye çevirisi groong.com tarafından yapılmıştır.)

[9] “Metsamor TehdidineKarsı Tatbikat Yapıldı,” Anadolu Ajansı, Erişim Tarihi: 08 Ağustos 2019, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/metsamor-tehlikesine-karsi-tatbikat-yapildi/1508872


© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır

 



Henüz Yorum Yapılmamış.

Kaynaklar:

Analiz
Yorum
Blog
Rapor
Bülten