Küresel siyasette ülkelerin kamplaşmasına rağmen karşılıklı bağımlılık göz ardı edilemez. Ülkeler, aralarındaki sıkı ekonomik ve üretim bağlantılarından dolayı birbirleriyle daha kapsamlı ve yer yer mecburi ilişki ağlarına sahiptir. 20.yüzyılın son çeyreğine kadar küresel ekonomik güç daha ziyade Batılı devletlerin tekelinde olmuş bu devletler de ekonomik ilişkilerini geliştirmek adına çeşitli kurumlar oluşturulmuştur. Bu kurumların ilki G6 ismiyle 1974’te kurulan bugünkü adıyla G7 örgütü idi. Bu örgütün Asya’dan tek katılımcı ekonomik gücü, o dönem de sağlam adımlarla ilerleyen Japonya’ydı.

1990ların sonunda dünyanın değişen ekonomik ve siyasi dengeleri sonucu ekonomik ilişkiler, etki alanı ve üretim araçlarının dağılımı itibariyle Batı ülkeleriyle sınırlı kalmamıştır. Bu durum G7 ülkelerinin artık tek başlarına ekonominin rotasını belirleyemeyeceği sonucunu ortaya çıkarmış ve G20 örgütünün temelleri atılmıştır. Türkiye’nin de içinde yer aldığı G20, dünyanın en gelişmiş yirmi piyasa ekonomisi, dünya ekonomisinin yüzde seksen beşini oluşturmaktadır

Zaman içinde G20 bünyesinde ortak çatı altında gruplaşmalar meydana gelmiştir. Bunun bir sebebi G7 ülkelerinin hala ayrı bir platformda toplanmalarına karşılık dünya ekonomisinde güçlerini her gün biraz daha artıran diğer ülkelerin ekonomik işbirliğini geliştirme amacı olarak düşünülebilir. BRICS tam olarak böyle bir dönemde bu ihtiyacı karşılamak üzere kurulmuştur. Ekonomi ve sermayede Batı hegemonyasına alternatif olmayı hedefleyen ve büyüyen ekonomilerin temsilcisi olarak Batı karşısında meşru bir siyasi güç olmayı da büyük ölçüde başaran BRICS grubu ülkeleri küresel ekonomi, yönetişim, enerji, iklim değişikliği ve uluslararası politikayla ilgili birçok alanda ortak bir politika ve pozisyon yaratmayı başardı.[1]

BRICS

BRICS 2006 yılında kurulmasına rağmen, ilk toplantısını küresel krizin hemen ardından 2009 yılında gerçekleştirmiştir. Breziya, Rusya, Hindistan ve Çin’in oluşturduğu BRICs, 2012’de Güney Afrika’nın da katılımıyla BRICS olarak değişmiştir.

BRICS’in 9.yıllık olağan zirve toplantısı bu yıl Çin’in ev sahipliğinde beş üye devletin (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika) devlet başkanlarının katılımıyla Xiamen’de gerçekleşmiştir. Toplantının gündeminde terör, ticaret, işbirliği gibi konular yer almıştır. Ekonomik ve ticari işbirliğinin yanı sıra gümrük işbirliği alanında da Yeni Kalkınma Bankası’nın Stratejik İşbirliği çerçevesinde üç belge imzalanmıştır[2]. Zirve’ye damgasını vuran bir başka konu da Hindistan’ın toplantı boyunca gündemde tuttuğu Pakistan’daki terör faaliyetleri olmuştur.

Batıya karşı bir statü yükseltme politikası izleyen BRICS üyeleri, zaman zaman kendi aralarındaki rekabetten ve çıkar farklılıklarından kaynaklanan statü çatışmaları da yaşamaktadır. Bu çatışmaların sonuncusu ise Doklam sınır anlaşmazlığıdır. Çin ve Hindistan arasında kısa sürede diplomatik bir krize dönüşen ve 3-5 Eylül Xiamen Zirvesi’nden önce geçici de olsa bir çözüme kavuşturulan anlaşmazlık, genel anlamda yükselen güçler arasında bir yarış ve çıkar çatışma olduğu yorumuna oldukça açıktır[3]. Her iki devletin Batı’ya rakip tavrı ve hegemonya sonrası değişen uluslararası sistemde statü arttırma ve uluslararası etkinlik alanlarını daha geniş ölçeğe yayma çabası, beraberinde hem denge hem de işbirliği ihtiyacını doğurmuştur. Xiamen Zirvesi’nin Doklam sınır anlaşmazlığının gölgesinde geçeceği argümanlarına rağmen, anlaşmazlığın her iki ülkenin de kabul edeceği ‘kazan-kazan’ prensibiyle tatlıya bağlanmış olması, tarafların BRICS’in temsil ettiği işbirliğini ve kurumsal politikaları ikili çatışmalarının önünde tuttuğunun göstergesidir.  Bu durum BRICS’in ekonomik işbirliği etki alanının yanı sıra doğrudan siyasal etkiye de sahip bir kurum olduğunun kanıtı niteliğindedir.

MİSAFİR KATILIMCILAR

Mısır zirveye Çin’in davetlisi olarak katılmıştır. Bu durum BRICS’in büyük ekonomik güçlerinin Mısır’da ki ekonomik reform programlarına güven duyarak, Mısır’da yatırım yapmak konusunda bir şans tanıdıkları şeklinde yorumlanabilir. Ekonomist Khaled el-Shafei, Mısır’ın ekonomik zirveye katılımcı olmasını Mısır’ın uluslararası politik ve ekonomik olarak role sahip olduğu döneme geri dönüş olarak yorumlamaktadır. Buna ilaveten Mısır heyeti zirve boyunca BRICS ülkelerinin liderleriyle ikili görüşmelerde bulunma imkânı da elde etmiştir. Bu durum Mısır’ın üye devletleri yatırımcı olarak Mısır’a çağırmasına da olanak sunmaktadır[4]. Mısır hakkındaki tüm tartışmalara ve Arap baharı sonrası içinde bulunduğu politik atmosfere rağmen bölgedeki gücünü kimsenin inkâr edemeyeceği ülkelerinden biridir. Mısır’ın BRICS’e Çin’in davetiyle katılımı da bir nevi itibarını yeniden kazandığı şekilde yorumlanabilir. Bir başka ilgi çekici gelişme ise zirve öncesi Rus haber ajanslarının İran’ında zirveye davetli olacağı yönündeki haberlerine karşılık İran’a resmi bir davette bulunulmamasıdır. Fakat bu durum, bu beş güçlü ekonominin İran’ın nükleer çalışmaları hakkındaki ortak bir açıklama yapmasına engel olmamıştır. BRICS ülkeleri İran’ın barışçıl amaçlarla nükleer teknoloji geliştirmesini destekleyeceklerine yönelik açıklamalarda bulunmuşlardır[5].

TÜRKİYE

Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek’in 2017 Nisan’da belirttiği üzere BRICS ile yakın ilişkiler ekonomik sebeplerden ötürü planlamalarda kendine yer bulmaktadır. BRICS tarafından 2014 yılında kurulup 2015 yılında faaliyet göstermeye başlayan Yeni Kalkınma Bankası projelere finansman sağlayacağını resmen ilan etmiş durumdadır [6]. Banka tarafından verilecek finansmanlardan faydalanmak için önkoşul ise bankaya üye devlet olmaktır. Türkiye ise MIKTA’nın (Meksika, Endonezya, Güney Kore, Türkiye ve Avustralya) üyesidir. MIKTA 2013 yılında kurulan bir işbirliği platformudur[7]. MIKTA’nın kurulma nedeni G20 şemsiyesi altında ekonomiler gruplaşırken yalnız kalmamaktır.

SONUÇ

BRICS ülkeleri özellikle nüfusları göz önüne alındığında dünya politikası açısından oldukça önemli bir konumda bulunmaktadır. Üye ülkelerin nüfusları dünya nüfusunun yüzde kırkına tekabül etmektedir. Bu ülkeler ekonomik etkinlikleri, üretim güçleri bakımından bölgesel ve küresel ölçekte söz sahibidir. Türkiye BRICS üyesi ülkelerle ilişkilerini sadece ekonomik sebeplerden değil dünyadaki yeni politik atmosferi de göz önünde bulundurarak geliştirmektedir. Türkiye-Rusya ilişkilerindeki gelişmelerin yanı sıra Çin ve Hindistan da Türk dış politikası için önemli ülkeler arasında yer almaktadır. Türkiye’nin son dönemde Şangay Ekonomik İşbirliği Örgütü’yle geliştirdiği sıcak ve yakın ilişkiler de bu bağlamda değerlendirilebilir. Küresel cepheden düşünüldüğünde ise, uluslararası organizasyonların üyesi olma konusundaki motivasyon kaynağı, siyasi yalnızlıktan uzaklaşmak ya da güvenliği artırmak değil ekonomik işbirliğini güçlendirip uluslararası sermayeden pay almak şekline dönmüştür.

Fotoğraf: http://www.ibtimes.co.in/china-releases-theme-details-2017-brics-summit-will-meeting-benefit-india-715520