Halo Trust (HT), dünyanın farklı bölgelerinde insani amaçlı mayın temizleme faaliyetleri yürüten İngiltere merkezli ve ABD’nde temsilcilikleri bulunan (The HALO Trust (USA)) uluslararası bir sivil toplum kuruluşudur. Faaliyetlerini 14 ülkede 8000 personel ile yürütmektedir. Uluslararası tanınırlığı ve saygınlığı bulunan önemli bir kuruluştur. Kuruluşun en önemli finansman kaynağının yıllık 55 milyon dolar civarında olduğu belirtilmektedir. Bunun çok büyük bir kısmı çeşitli kişi, kurum ve vakıflardan sağlanan bağışlar ile sağlanmaktadır. Ayrıca gerçekleştirilen projeler birçok uluslararası örgüt ve yabancı hükümetler tarafından da desteklenmektedir. Mayın temizleme hem zahmetli hem de maliyeti (eğitim ve saha çalışmaları) yüksek bir iştir.

HT bölgesel ihtilaflar sebebiyle yoğun şekilde mayınlanmış bir bölge olan Kafkasya’da önemli çalışmalar da yapmıştır.[1] 2000 yılında bu yana ise ihtilaflı Dağlık Karabağ’da 1991-1994 yılları arasında yerleştirilen anti-personel, anti-tank ve anti-grup mayınlarının temizlenmesine çalışmaktadır. HT raporlarında bugüne kadar mayın, mühimmat ve buna bağlı sebeplerle kullanılamayan 270 km² alanın temizlendiği belirtilmektedir. [2]

HT Karabağ faaliyetlerinin amacını “kalkınma, yeniden yapılanma, yeniden iskân ve diğer insani yardım” olarak tanımlamaktadır. Burada dikkat çeken nokta, “yeniden iskân” yönündeki çalışmaların kritik gelişmelere yol açabileceğidir. HT’a göre Karabağ ve çevresindeki verimli topraklar, ekonomik sıkıntı yaşayan Karabağ ekonomisi açısından büyük önem arz etmektedir. Eğer bu toprakların yeniden tarımsal üretime açılması mümkün olursa bu Karabağ’ın “kalkınma”sına faydalı olabilecektir. HT’a göre bu bölgelerde tarımsal üretim yapılmasının önündeki en büyük engel mayınlardır. Ayrıca yine dağlık bölgelerde hayvancılık yapılan alanlarda da mayınlı bölgeler bulunduğu ifade edilmektedir. Eğer temizleme işlemi başarılı olursa bu bölgelerde hayvan yetiştirilmesinin de önü açılacaktır. Nitekim HT sadece Karabağ’daki mayınların temizlenmesi değil, aynı zamanda işgal altındaki 7 rayonda da çalışmalar yürütmektedir.

HT Dağlık Karabağ ve çevresindeki çalışmaların finansman sıkıntısı nedeniyle yavaşladığını açıklamıştır.[3] Hatta Karabağ ve çevresindeki rayonlardaki çalışmalar için oluşturulan finansmanın 2013 Nisan itibariyle tükendiğine dair açıklamalar dikkat çekicidir.[4] Bazı uluslararası kuruluşlar ile vakıflar destek sağlayacaklarını taahhüt etmişler ancak bu kuruluşların hangileri oldukları henüz açıklanmamıştır. Hollanda hükümeti bu yıl içerisinde mayın temizleme çalışmaları için yıllık 15 milyon Euro destek içeren bir program açıklamıştır. Hollanda geçmişte de HT’a önemli finansman desteği sağlamıştı. Nitekim HT eğer bu destekten faydalanacaksa finansmanın bir kısmının 2016 yılına kadar devam etmesi mümkündür. İngiltere Prensi Harry, Halo’nun kuruluşunun 25nci yılı sebebiyle kurumu himaye ettiğini açıklamıştır[5].

HT bu finansman sıkıntısını Ermeni Diasporası ile görüşerek de giderme yoluna gitmektedir. Bu yıl içerisinde Karabağlı uzmanlardan bir grubun ABD’ye giderek finansmanın Amerika ayağını garantilemeye çalışacakları açıklanmıştı. Bu çerçevede özellikle ABD’de Ermeni toplumundan destek alınmaya çalışıldığı görülüyor. Daha önce Karabağ “devlet başkanı” da dahil olmak üzere birçok kişinin de desteği ile Diaspora’da, Hayastan All-Armenian Fonu gibi diaspora kuruluşları ile temas edilmiş, ancak Karabağ programının 2008 öncesindeki yöneticisi zamanında diasporadan çok az destek alınabilmiştir. Ancak o tarihten bu yana, Diaspora’da HT e mayın temizleme sürecine desteğin giderek arttığı görülüyor. Diaspora Ermenilerinin Kaliforniya eyaletinde en yoğun yaşadıkları şehir olan Glendale’de son 3 ay içinde 4 farklı toplantıda Halo temsilcileri ABD’li Ermeniler ile bir araya gelerek desteklerini istemişlerdir. Asbarez, Armenianow gibi Ermeni yayınlarında kuruluşun faaliyetlerini öven yazılar ve bağış için çağrılar yayınlanmaktadır.[6]

HT’ın bölgedeki faaliyetlerini çok önemli siyasi dengeler üstüne inşa etmesi gerekiyor. Nitekim bir yandan Ermenilerin verimli topraklara erişimi kolaylaştırılıyorken, diğer yandan Azerbaycan’da savaş sebebiyle hayatlarını zor koşullar altında devam ettiren 1 milyondan fazla göçmenin (kaçkın) kendi topraklarına dönebilmesi için de bu çalışmaların yapıldığı öne sürülmektedir.[7] Böylece her iki taraf açısından kırılgan bir rıza oluşturulmaya çalışıldığı gözlemlenebilir.

Azerbaycan ise bu konuda haklı olarak temkinli bir tutum sergilemektedir. Nitekim Azerbaycan HT’ın 2013 yılı Nisan ayından itibaren Karabağ’daki faaliyetlerini durduracağını açıklamıştır. Azerbaycan’da işgal altındaki topraklar ve Karabağ’ın işgalinin sona ermesi durumunda ivedilikle bölgede mayın temizleme çalışmalarına başlamak üzere 1998 yılında ANAMA kurulmuştur.[8] Hâlihazırda ANAMA’nın resmi verilerine göre Azerbaycan’da mayın temizleme alanında 562 personeli bulunmakta ve bu personel bugüne kadar 217 anti-personnel, 367 anti-tank mayın ve 644,539 patlamamış mühimmatı başarıyla temizlemiştir. Sadece bu verilere bakarak dahi Azerbaycan devletinin Karabağ ve işgal altındaki toprakları mayından temizleme kapasitesi hem ekspertiz hem de finansal kaynaklar itibariyle HT’tan çok daha üstün olduğu görülmektedir. Buna rağmen HT çalışmalarına devam etmekte, temizlenen topraklar Karabağlı Ermenilerin tasarrufuna sunulmaktadır. Hatta Suriye krizinin ardından Suriyeli Ermenilerin Karabağ’a yerleştirilmeye çalışıldığı bilinmektedir.[9] Böylece Halo Trust’ın faaliyetleri her ne kadar insani yardım amacı ile yapılıyor olsa da siyasi çözümü zorlaştıracak sonuçlar ortaya çıkarmaktadır.