Hürriyet Daily News  (19 Ekim 2018)

Teoman Ertuğrul Tulun*

Avrasya geçtiğimiz Eylül ayında Rusya tarafından Vostok-2018 (Doğu-2018) ismi altında gerçekleştirilen, Soğuk Savaş döneminden beri yapılan en büyük askeri tatbikata şahitlik etmiştir.  Bölge,  NATO tarafından icra edilecek Üç Başlı Mızrak Bağlantısı 2018 (Trident Juncture 2018) isimli bir diğer geniş kapsamlı askeri tatbikata da şahitlik etmek üzeredir.

Vostok-2018 Rusya tarafından 11-17 Eylül tarihleri arasında ülkenin orta ve doğu bölümlerinde icra edilmiştir. Resmi bilgilere göre tatbikata 300.000 asker, 1000 uçak ve 80 savaş gemisi katılmıştır. Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)  ve Moğolistan da tatbikata iştirak etmişlerdir. ÇHC askeri birliği 3200 personel, 1000 araç ve 30 uçaktan oluşmuştur. Vostok-2018, Sovyetler Birliği’nde 1981 yılında icra edilen Zapad-81 tatbikatından beri yapılan en büyük tatbikat olarak kabul edilmektedir.

Üç Başlı Mızrak Bağlantısı 2018 NATO tarafından 25 Ekim-7 Kasım tarihleri arasında 31 NATO üyesi ve ortağı ülkeden 50.000 personelin katılımı ile gerçekleştirilecektir. Tatbikat, Norveç’te ve Baltık Denizini çevreleyen bölgelerde icra edilecektir. Tatbikatın, 10.000 askeri aracı, 150 uçağı ve 65 deniz aracını kapsaması planlanmıştır. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’e göre tatbikat, “NATO’nun yıllardan beri yaptığı en büyük tatbikat” olacaktır.

Bu bağlamda Stoltenberg’in, “Üç Başlı Mızrak Bağlantısı 2018 tatbikatını, Soğuk Savaş döneminden alışık olduğumuz büyük çaplı klasik bir NATO askeri tatbikatı olarak düşünebiliriz… Günümüzde soğuk savaş yok. Ancak, geniş harekât ve ortak savunma içeren tatbikat gereksinimi ile karşı karşıyayız” şeklinde konuştuğu bildirilmektedir.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT), katılımcısı 57 devlet ile,  Kuzey Amerika’dan Avrupa ve Orta Asya’ya uzanan bir alanda Avrasya kavramının tüm çeşitliliğini bünyesinde taşıdığını söylemek mümkündür. AGİT, 1975 Helsinki Nihai Senedi’nden bu yana kapsamlı ve işbirliğine dayalı güvenlik kavramını uygulamaktadır. İşbirliğine dayalı güvenlik kavramı güvenliğin bölünmezliği ilkesine dayanmakta, her bir ülkenin güvenliğinin her bir diğer ülkenin güvenliğine bağlı ve işbirliğinin tüm katılımcı ülkelerin yararına olması anlamına gelmektedir.

AGİT kuruluşundan bu yana, Soğuk Savaşın sona erdirilmesi çabaları dahil,  bölgesel barış ve istikrara önemli katkıda bulunmuştur. Buna ek olarak konvansiyonel silahların kontrolü (Avrupa’da Konvansiyonel Silahlar Antlaşması-AKKA 1990), askeri alanda güven artırımı (Viyana Belgesi 2011) ve şeffaflığın sağlanması ( Açık Semalar Antlaşması 2002) gibi simgesel rejimlerin sonuçlandırılması AGİT’in gözetimi altında gerçekleştirilmiştir.

Bu rejimler 2014 yılında Ukrayna anlaşmazlığının ortaya çıkmasından sonra maalesef anlamlarını yitirmişlerdir. AGİT uygulama alanında güvenilir bir silahların kontrolü rejiminin varlığından söz etmek artık olanaklı değildir. Söz konusu rejimlerdeki aşınmaya paralel olarak askeri birliklerde, yetenek gücü yüksek silahlarda, geniş çaplı askeri tatbikatlarda ve savaş hazırlıklılığı düzeyinde artışa şahit oluyoruz. Bu olumsuz gelişmelerin tek çaresi Avrasya’da silahların kontrolü düzeneklerini canlandırmaktır. Bu amaçla dürüst biçimde yürütülecek diyaloğa gereksinim bulunmaktadır. Bu bağlamda AGİT katılımcısı devletler, AGİT uygulama alanında karşı karşıya kalınan güvenlik meydan okumaları ve riskleri ile ilgili diyalog süreci yürütmek konusunda mutabık kalmışlardır. Avrasya’daki son geniş kapsamlı askeri tatbikatlar bu diyalog sürecinin hızlandırılmasının ivediliğine işaret etmektedir.

* Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM)

**Fotoğraf: Hürriyet Daily News

http://www.hurriyetdailynews.com/opinion/teoman-ertugrul-tulun/there-is-an-urgent-need-for-a-new-cooperative-security-order-in-eurasia-138038